Маданият

Бу кюнледе китап тапкаларымы жыйышдыра, Къудайланы Маштайны бир ненча къол жазмасын тапханма. Ала эски китапланы ичлерине къалай бла тюшюп къалгъанларын билмейме, алай узакъ жыллада тагъылгъан назму тизгинле жюрегими къозгъап, ариу илхамны шагъатлары болгъандыла. 

Къулийланы Борис 1938 жылда Нальчикде назмучу, жырчы Хажимусаны бла  ариулугъу кёз къаматхан Эфендиланы Зухраны жырны, музыканы сюйген, дуния адабиятдан хапарлары болгъан юйюрлеринде туугъанды. Алтыжыллыгъындан башлап, аны сабийлиги, жашлыгъы да Къыргъызстанда ётгендиле. Борис орта школну Фрунзе шахарда бошагъанды. Бери къайтханда, окъургъа медицина училищеге кирсе да, 1958 жылда, малкъар студия айырып,  Москвада Щепкин атлы театр училищеде окъугъанды. Аны бошагъандан сора, Борис нёгерлери бла бирге Нальчикде малкъар театрда ишлеп башлагъанды.

Озгъан ёмюрню 20-30-чу жылларында жангы къуралгъан къыралны культура ёсюуюне бек уллу эс бёлюннгенди. Элледе, шахарлада школлада, башха окъуу мекямлада да театр кружокла ишлегендиле, халкъ сахна оюнлагъа сюйюп къарагъанды. Театр искууствону кючю алай уллу болгъанын кёрюп, къыралны оноуда сюелген адамлары аны юсю бла инсанланы ол замандагъы саясат излемлеге кёре юйретир умутда, миллет театрланы къураугъа киришгендиле.

Малкъарда, Кавказны башха жерлеринде да халкъ музыканы иги билген, жырларыбызны, тепсеу тартыуларыбызны жыйгъан, сакълагъан тёлюден-тёлюге аманат этген фахмулу адамла аз тюйюлдюле. Ол жаны бла малкъарлы бийле Абайланы Солтан-Бекни бла Орусбийланы Исмайылны, аны жашларыны эмда башхаланы атларын айтыргъа боллукъбуз.

Рахайланы Исмайылны жашы Анатолий Искусстволаны Шимал Кавказ институтуну ректору, искусствоведение илмуланы доктору, профессор, Къабарты-Малкъарны, Къарачай-Черкесни, Ингуш эм Север Осетия-Алания республикаланы да искусстволарыны сыйлы къуллукъчусуду.

Кюз арты толу иелик этип тебирегенли, кюнле салкъын, кечеле уа сууугъуракъ болгъандыла. Саният сюймейди бу заманны. Алгъан болмаса, ол анга зат берип эсине да тюшюралмайды. Атасы, анасы, баш иеси… Насыплы уа болгъанды. Баш иеси бла жашагъан кезиую аны эсинде жайча къалгъанды. Къышы, кюзю да алай жарыкъ. алай жылыулу эди…

КъМР-ни Художниклерини союзуну члени, Ингушетия Республиканы искусстволарыны сыйлы къуллукъчусу Баккуланы Владимир Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрны  тамата художник-постановщигиди. Андан сора да, «Къайсыннга жюз атлам» проектни алчыларындан бири, жамауат жашаугъа тири къатышхан, миллетине жюреги бла жарсыгъан тынгысыз адам.

Элеккуланы Нюрмухамматны атын чыгъармачылыкъ бла кюрешген жаш адамла иги биледиле, таныйдыла. Жаш «Балкария» фольклор-этнография къырал тепсеу ансамбльни солистиди, «Асса-пати» тепсеу коллективни Нальчикде бёлюмюню таматасыды, Яникойну «Шаудан» сабий къауумуну башчысыды.

Нюр (анга тенглери къубултуп алай айтадыла) акъылбалыкъ болгъан кезиуюнден бери искусствогъа битеу жюреги бла берилип, бусагъатда да ол жол бла барады. Бюгюн ол ушакъ нёгерибизди.  

Гуртуланы Бертни къызы Марьям Къабарты-Малкъарны жамауатына, андан кенглеге да илму ишлери бла, атасыны юсюнде этген асыл жумушлары бла  белгилиди.  

Жашау тюбешиуледен къуралгъаны баямды. Алай болмаса, бир кюнюбюз бирсине ушап, санау да эталмаз эдик. Бир-бирледе адамны таныгъан кюнюнгден окъуна багъалап башлайса. Геннадий Константинович Коммодов аллайладан эди. Кесини юсюнден хапарына тынгыласанг, озгъан ёмюрню толу бети кёз аллынга келип къалгъанды.