Маданият

Тиширыуланы халкъла аралы кюнюне жораланып,  Нальчикде  Къырал концерт залда уллу концерт болгъанды.  Анга келгенле бек алгъа  фойеде   сабийле ишлеген суратладан "Мени багъалы анам!" деген    уллу да , сейирлик  да кёрмючге къарап, зауукълукъ тапхандыла. Миллет кийимлери бла сюелген гитче жашчыкъла уа хар къонакъгъа гюлле,  конфетле да  бергендиле.

Къарачай-малкъар тёрели жыр искусство халкъны культура жаны бла айныуу бла байламлыды. Аны тамырлары уа, сёзсюз, фольклордан келедиле. Малкъарны бла Къарачайны фольклор чыгъармаларында, кёп сейир сыфатла кёргюзтюлюп, адет-тёрелени, ийнаныуланы, ырысланы, тюрлю-тюрлю табыныуланы юсюнден айтылады. Аллай сейир сыфатладан бири Онай атлы алтын къоллу чырайлы бийчеди.

Эки ай чакълы озгъан болур эди мен къоншум Ахматха бармай тургъанлы. Эрттен бла эртте ишге кетеме, юйге да кечирек келирге тюшеди, арыгъан кибик да этесе. Эриннгенлик да болур, сора бюгюн къалгъанлыкъгъа, тамбла барырма деп болжалгъа саласа.

Аймуш – къойланы бла  сюрюучюлени жакъчысы, аланы аурууладан, таулада таш тюшюуледен, желледен, ёлетден, жыртхыч жаныуарладан эм уручуладан, мал тёлюню саулай сакълагъан эмда къойчулагъа не жаны бла да болушхан тейри. Аны юсюнден къарачайлыланы бла малкъарлыланы буруннгу тепсеулерини юсюнден хапарлагъан китабында Къудайланы Мухтар да жазады. Циклны андан ары бардыра, аты айтылгъан этнографыбызны материалларын хайырланабыз.

Орусбийланы Фатиманы малкъар культурада жери энчиди. Ол сёзню музыканыча эшитиучю эди. Атасыны юсюнден материал жазгъанымда: «Жырча эшитдим битеу тизгинлеринги», - деген эди. Мен ол очерк бла сау ыйыкъ кюрешген эдим.  Артда орус тилде Фатиманы юсюнден ашыгъышлы бир башха материал жазама, аны уа басмаларгъа къоймагъан эди, чийлигин сезип. Сёзню музыкача эшитген, битеудуния литератураны, культураны, энчи философияны да терен билген  Орусбийланы Фатимача экинчи адамгъа тюбемегенме.

   Малкъар театрны келечилери - Уллу Ата журт урушну солдатлары
 

Москвада ГИТИС-ни малкъар актёр студиясында окъуп келип, сахнабызны жарытхан, артда уа Уллу Ата журт урушха кетип, андан къайтмагъан актёрладан бири Жантууланы Элмырзаны жашы Азнор болгъанды.

Бу жол сабан тойну – жер сюрюуню тёрели байрамыны юсюнден хапарлайбыз. Материал Къудайланы Мухтарны жазгъанларына таянып хазырланнганды. Сабан той  тёрели къууанч  къауум эр киши танг аласында бугъала эм сабан агъачла бла ауузну кюнлюм жанына чыкъгъан кюнде белгиленеди. Битеу аны бла байламлы байрам жумушла да андан башланнгандыла.  Жер сюрюрге хазырланып, берекетли адамладан бири  жашил байракъны (уяна тургъан табийгъатны белгисин) орнатханды, ызы бла  энчи тилек  айтханды.

Жарашууланы Зайнаф, Чыпчыкъланы Къоналийни къызы, жарашдыргъан къарачай-малкъар тилни ангылатма фразеология сёзлюгюн андан  ары басмалайбыз. Сёзлюк къарачай-малкъар тилни шатык, ётгюр, сезимли айтылыуларын билирге сюйген халкъ асламлагъа, тил илмуну усталарына, жазыучулагъа, журналистлеге, басмада, радиода, телевиденияда ишлегенлеге уллу себеплик этери баямды.
Алайды да, газет окъуучуларыбызны аланы бир къаууму бла шагъырей этерге сюебиз.

Кёп болмай Москвада Россейни  энчи-фермер мюлклерини эм эл  мюлк кооперативлерини ассоциациясыны (АККОР)  XXXI Съезди ётгенди.  Анга регионлада Эл мюлк министерстволаны, агропромышленный комплекс жаны бла департаментлени, Россельхозбанкны, Росагролизингни, илму аралы  келечилери, тыш къыраллы партнёрла,  800 аслам фермер мюлклени, кооперативлени  таматалары эм башхала къатышхандыла. Къабарты-Малкъарны атындан  жыйылыуда эл мюлк министрни орунбасары Чеченланы Ислам болгъанды.     
 

Малкъар халкъны жашауунда малчылыкъ эм андан алыннган продукция не заманда да бек уллу магъананы тутханды. Башха тюрк миллетлеча, бизни ата-бабаларыбыз да къойну  жюнюн болмагъанча аламат хайырланнгандыла. Ол санда кийизле да ургъандыла.