Маданият

Къабарты-Малкъарны сыйлы артисткасы, «Балкария» фольклор-этнография къырал тепсеу ансамбльни солисткасы, «Гордость Кавказа» деген ансамбльни художестволу башчысы Жанатайланы Ирэна кёп болмай экинчи кере аналыкъны сынагъанды. Юйюр тамата Шауаланы Рамазан фахмулу юй бийчеси бла бирге «Балкарияда» тепсейди эм «Гордость Кавказа» ансамбльде сабийлени тепсеу искусствода биринчи атламларын этерге болушады. Бу эки фахмулу адам бир бирге билеклик эте, бир ишни тутханлай, аны жетишимли айныта  барадыла. Ирэна бюгюн мени ушакъ нёгеримди.

Биз малкъарлыланы бла къарачайлыланы халкъ тепсеулерини рубрикасын андан ары бардырабыз. Алгъын белгилегенибизча, материалланы Къудайланы Мухтарны «Древние танцы балкарцев и карачаевцев» деген ишинден алып жарашдырабыз. Ол китап 1997 жылда орус тилде зарфха урулгъанды. Биз ол къыйматлы хапарланы ана тилибизге кёчюрюп, газет басмагъа хазырлап, окъуучуларыбызны эслерине салыргъа итинебипз, ол тарыхыбызны, маданиятыбызны сакълауда энтта да бир атлам болур.

Фразеология сёз тутушланы тизмелери уллуду. Аллай сёз тутушда келген къауум сёзню башха тилге кёчюргенликге, бизде болгъан магъана чыкъмайды андан. Алай эсе уа ала бизни кесибиз ангылагъан. тасха магъаналы байлыгъыбыздыла.

Сабийлигими жоллары бла келсем, ала мени акъ ташлы суу жагъагъа келтиредиле. Энди ол танырмы мени?

– Жагъаларынг кенгергендиле, – дейме черекге, жукъаргъанына жарсый.

– Сылтау азмыды? – черек жагъа ташланы жумушакъ сылайды.

(Баргъаны) 

Фразеология сёз тутушланы бизни ата-бабаларыбыз кёп сынауладан сора такъгъандыла. Алада бир къауум сёз бирге болуп, бир тюрлю бир тасха магъананы тутадыла. Аланы тюз хайырлана юйренейик. Жыйымдыкъны Жарашууланы Зайнаф жазып алгъанды, басмагъа Мусукаланы Сакинат хазырлагъанды. 

Жашап келди адам

Жашау, тейриле ёмюрюнде жаратылып, кёп заман келди, жел къанаты сюрюп, нартла ёмюрюне дери. Артда, ала – тейриле бла нартла – къатышханда, адам улуну ёмюрю башланды. Махтаулу, гюняхлы ёмюр. Таурухлада, жомакълада, жырлада айтыла къалдыла кёкге кетген тейриле, нартла да. Жаланда адам къалды жер юсюнде…

«Белое солнце пустыни» деген киногъа къарамагъан адам болмаз къыралда, андан тышында да. Бу кюнледе ол экраннга чыкъгъанлы элли жыл болады.

Алгъаракълада Нальчикде Музыка театрда жаш жырчыбыз Жуболаны Жамалны жашы Жамбулатны «Насып юлюш» деген аты бла биринчи энчи концерти болгъанды.

Къарачай-малкъар тилни лексика байлыгъын хайырланып, бизни ата-бабаларыбыз кёп фразеология айланчла къурагъандыла. Ала, нарт сёзлеча, бизни жашауубузгъа терен киргендиле. Филология илмуланы кандидаты Жарашыуланы Зайнаф, Чыпчыкъланы Къоналийни къызы, аланы бирге жыйып, ангылатма сёзлюк жарашдыргъанды. Сизни аны бу аламат къыйыны бла шагъырей эте барыргъа сюебиз.

Къабарты-Малкъар къырал университетде Отарланы Керим атлы малкъар маданият ара кесини къуралгъан кюнюнден башлап бюгюнлюкге дери таулуланы культураларын айнытыугъа уллу эс бурады. Араны баш борчу жаш тёлюню арсында адет-тёрелерибизни, ата-бабаларыбыздан къалгъан къыйматланы  сакълауду.