Тарых

Бабугентден ёргерек барып, жолну онг жанында, аллы да кёл болуп, суучукъ келеди. Аны кесинден да къукурт ийис урады. Анга Ийисли суу дейдиле. Андан ёргерек барсанг, Секиртмеге жетесе. Озгъан ёмюрню къыркъынчы жылларында алайда къая юзюлюп, жолчуланы да басхан эди. Алайгъа Къая юзюлген деп да айтадыла. Секиртмени баш жанына уа Тёбен Тепчонукъ дейдиле.

Элбрус таулу миллетни, туугъан журтубузну белгисиди.  Аны тёппесине чыкъгъанланы атлары назмулада, жырлада, таурухлада кишиликни шартыча тёлюден-тёлюге айтыла келеди. 

Уллу Ата журт урушну жигитлеринден бири Огъары Чегемден Акъайланы Солтан-Бекни жашы Къумукъ эди. Ол уллу юйюрде туугъанды. Сабийлей окъуна къара ишге юйреннгенди. Мал кютгенди, бичен ишлегенди, бахча салгъанды. Атасына иги болушлукъчу эди.

Къабрты-Малкъарны хурметли жамауаты!
 

Малкъар халкъ зор бла кёчюрюлген кюннге 

Совет Союзда бир-бир миллетлени зор бла туугъан жерлеринден кёчюрюу политика Уллу Ата журт урушну аллында окъуна башланнган эди. Биринчи аны ачылыгъын корейлиле, полякла, немислиле, финнле  сынагъандыла. 

Биз бюгюн сизни миллетибизде кенг жюрюп тургъан эки оюн бла шагъырей этерге сюебиз. Алагъа акъылбалыкъ болгъан кезиуден башлап ойнагъандыла. Биринчи оюн  «Токъмакълашыуду».

1943жылда 17 февральда Элбрусда совет  байракъла орнатылгъандыла
Уллу Ата журт урушда Кавказ ючюн къазауат 1942 жылда июльдан 1943  жылда октябрьге дери кезиуде баргъанды. Совет аскерчилеге гитлерчилени эм сынаулу «Эдельвейс» дивизиясына къажау турургъа тюшгенди. 

23 февраль – Ата журтну къоруулаучуну кюню

Мени къолума Гергокъланы Азнорну жашы Даттука 1942 жылны 15-чи январындан башлап 1047 жылны 7-чи январына дери жазыула этип тургъан дефтерлери тюшгендиле. Аны заман саргъалтхан чапыракъларын аудура, бу  адам  ёлюмге бетден-бетге ненча кере къарагъанын, ачлыкъ, жаланнгачлыкъ да сынагъанын, сууукъ, исси да болуп къыйналгъанын кёз аллыма келтире, этим-женим титирейди. Анга да къарамай, бизни солдатларыбыз, урушла бла алгъа барып, бир ненча кереге кюч болгъан душманны хорлагъанлары, ол керти  окъуна бек уллу кишиликди, деп келеди акъылыма.

Не заманда къуралгъан болур биринчи кере Тёре, аны магъаналылыгъы? Ол эм уллу магъанасы болгъан сорууладан бириди. Энчи тинтиулерине кёре анга жууапны филология илмуланы доктору Малкъондуланы Хамит бергенди. Алимни ишинден магъаналы юзюклени хазырлап,  басмалайбыз.

Танг жарыгъанда  жылкъыдан къауум атны сюрюп, жолгъа тебиредим. Жюрегим къайгъылыды. Терк къайтыргъа адыргы этип ёлеме. Эгечими кёзлери да бир бек  мудах эдиле да, анга да жарсыйма.