Маданият

Малкъар эм чюйют миллетлени эки уланы – капитан Къулийланы Къайсын бла генерал Яков Крейзер – не бирикдиргенди аланы? Жангызда 1944 жылда Къулий улу,  жаралы болуп, Ивановский областьны Тейков шахарында госпиталына тюшгенде биринчи уллу саугъасын – Уллу Ата журт урушну орденин Крейзерни къолундан алгъаны угъай.

Малкъар халкъны къол усталары не заманда да болгъандыла. Ата-бабаларыбыз хайырланнган агъач къашыкъладан, табакъладан башлап, къыптыгъа, бичакъгъа дери да аллай адамла жалчытхандыла миллетни керегин. Бюгюн, ол затлагъа атап, эслилерибиз фестивальла, кёрмючле да этедиле. 

Кюн таула артына ауа, ахыр кере таякълары бла къая жухланы шишлик этерге хазырланнган мыдыхны ышыргъанча къызартады.

Биттирланы Асият  Тырныауузну 5-чи номерли гимназиясыны малкъар тилден бла адабиятдан устазыды. Ол абадан класслада окъутхан устазлагъа болушлукъгъа адабият дерсине хазырлагъан материалын бизге жибергенди. Биз да аны басмалай, кёпле хазыр иш бла хайырланырла деп умут этебиз.

КъМР-ни маданиятыны сыйлы ишчиси Гузийланы Тахир бла озгъан ёмюрню 90-чы жылларындан бери танышбыз.

Сюймеклик жырла   адамны жюрегинде жаннган отну жилтинлерин тышына тёкгендиле не заманлада да. «Ах, къалай ариуду бу сюймеклик деген сезим»,-деп, жюреклени къалтырата эдиле. Алагъа тынгылай: «Къаллай бир ариу сёз барды. Тейири къылычы кибик, ненча тюрсюнлю. 

Республиканы Саулукъ сакълау министерствосуну башламчылыгъы бла юч жюзден аслам медик эм аланы сабийлери Уллу Хорламгъа аталгъан «Бизни хорламыбыз» деген чыгъармачылыкъ эришиуге къатышхандыла.

Жашауда кёп тюрлю болумланы сынаргъа, кёрюрге тюшеди. Бу хапарны автору Темуккуланы Адил да чыгъарманы жигитини сыфатын керти жашаудан бир элли таулу жашны юлгюсюн алып къурагъанды. Автор бизге, окъуучулагъа, арабызда тюз акъыллы жаш адамла ёсюп келгенлерине къууаннганын айтыргъа излеп жазып жибергенди бу хапарны.

Жайны халал тёгюлген кюню арбазны бир къыйырында башлап секиртме оюнун, бирси къыйырына жетерге, келин да уяныучуду. Уяннган а бек алгъа Мария этиучюдю, алай ол кесин билдирмейди, келини уяннгынчы. Артда уа къобады да, чыгъады арбазгъа. Гюллени духбарий ийислери къууандыра, олтурады арбаз шинтикге, келини чакъырып, жашы бла бирге чай ичгинчи. Артда жашы Алексейни ашыра барады жол жингиригине дери.

Бу материалны къарачайлы жазыучу Борлакъланы Юсуфну «Адеп. Намыс. Адет» деген китабында жазылгъаннга кёре басмагъа жарашдыргъанбыз. Автор кеси заманында ол чыгъармасын къарачай-малкъар халкъда жюрюген адет-тёреге жоралап жазгъан эди. Хау, къарачай халкъны бир-бир адетлерини бизникиледен башхаракъ жерлери да барды, алай толусунлай алсагъ а, тин къыйматларыбызны ёзеклери бирдиле деп базынып айтыргъа боллукъбуз.