Тарых

Къабарты-Малкъарны ара шахары Нальчик Россейни ариу жерлеринден бириди. Аны да, хар бир журтнуча, кесини энчи тарыхы барды. Аны тегерегин къуршалгъан къаяла налгъа ушайдыла, былай аны ючюн аталгъанды дейдиле.

Сунмай тургъанлай Энейни бла этрускланы юслеринден айтыу керти болуп чыгъады. Римлилени угъай да, этрускланы да ол сюйген жигитлери эди. Бюгюннгю алимле Эней бла Мезенцийни тарыхха къошмагъанлыкъгъа, Эней этрускланы жанларында болгъанын археологла ачыкълагъандыла. Таурухха ётюрюкеча къараудан тайып, тарыхчыла бла археологла ол лацияны жагъасына чыкъгъанына тюшюннгендиле. 1957 жылда бир гитче элчикни къатында эрттегили юй керекле бла адамла кюн сайын хайырланнган затла табыладыла. Сора дагъыда бир бёлек жылдан ол жерден 50 метр узакъда 13 гыйы табылгъанды.

Бурунгу заманда греклиле кюйдюрген Троя шахардан къачхан, Рим патчахланы эм биринчилеринден бири Энейни къадары бек сейирди. Айтхылыкъ назмучу Вергилий Энейни Италияда жолоучулугъун кесини «Энеида» деген поэмасында кёргюзтгенди. Эней, аны жашы Юл (Асканий) эм башха троянчыла, тенгизде къайыкъда жюзе кетип,   бир жагъада чыгъып тохтагъандыла. Ол жерге римлиле артда Троя деп атагъан эдиле. Сунмай тургъанлай жерни тюбюнден кезлеуле чыгъып башлайдыла. Эней анга асыры къаууаннгандан, къурманлыкъ этеди. Аш-суу жарашдырыргъа башлагъанда, адырлары болмагъанларын  ангылайдыла. Будай къалачларын ала отха кёмюп биширгендиле. Алай ол азыкълары кёпге жетмегенди.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

Экинчи дуния урушну бек уллу сермешлеринден бири – Курск дугада сермеш -  1943 жылда 5 июльда башланып, 23 августда бошалгъанды. Анга  малкъарлы жашладан кёпле къатышхандыла, ол санда Зокаланы Башчыны жашлары Келлет бла Хамза.

    КъМР-ни 100-жыллыгъына

Хасания бла Къашхатау таба онбир-онеки къычырым барып, Хеу сууну  эки жанында орналыпды Герпегеж. Аны къуралгъаныны юсюнден элде абаданла айтып эшитгеними билдирейим.

Орус аскер врачла бла тау халкъланы саусузлагъа багъыучу усталары орус-кавказ урушну жылларында, саусузла, жаралыла къайсы миллетден болсала да, алагъа, миллет айырмай, багъып тургъандыла. Аны юсюнден китаплада кёп юлгю келтириледи. Бу материал да медицина жаны бла китапланы автору Александр Масловну энчи тарых магъаналы тинтиу ишлерине кёре къуралгъанды.

Къарачайлыла бла малкъарлыла сютден кёп тюрлю ашла этгендиле. Сют промышленностьну инженер технологу Мисирланы Хасан аладан бирини –айранны, тюзюрек айтханда уа, гыпы айранны ким этгенини, шёндюледе аны сау дунияда не ат бла билгенлерини юсюнден хапарлагъанды бизге.

Букъдурмай кёргюзтедиле…

«Бизни таулу элледе энди иги таныйдыла, хар юйде да къууанып сакълайдыла, жашагъан жерлерин, юй кереклени, жамычыланы къалай тикгенлерин букъдурмай кёргюзтедиле, миллет тепсеулеге юйретедиле…»