Энейни жолоучулугъу

Сунмай тургъанлай Энейни бла этрускланы юслеринден айтыу керти болуп чыгъады. Римлилени угъай да, этрускланы да ол сюйген жигитлери эди. Бюгюннгю алимле Эней бла Мезенцийни тарыхха къошмагъанлыкъгъа, Эней этрускланы жанларында болгъанын археологла ачыкълагъандыла. Таурухха ётюрюкеча къараудан тайып, тарыхчыла бла археологла ол лацияны жагъасына чыкъгъанына тюшюннгендиле. 1957 жылда бир гитче элчикни къатында эрттегили юй керекле бла адамла кюн сайын хайырланнган затла табыладыла. Сора дагъыда бир бёлек жылдан ол жерден 50 метр узакъда 13 гыйы табылгъанды. Тохташдырылгъннга кёре, ала бизни эрагъа дери VI ёмюрден болгъанлары ачыкъланнганды.

Эней бла байламлы таурухда Турн жигитни юсюнден да сёз барады. Басхан ауузунда «Тырна-Аууз» деген шахар барды. Ол Тырна-Тары деп кёчюрюледи. «Турн» эм «Тырн» деген сёзлени тенглешдирип къарагъан, аланы жазылыулары, магъана жаны бла ушагъанларын ангыламай болмаз. Дагъыда малкъарлылада Энейлары деген тукъум да барды. Аладан сора да бу тукъум башкирлиледе да тюбейди.

Илмуну хайырлана «этруски» деген сёз юч тюрк сёзден къуралгъанын кёребиз: «эти+ру+еск» (жети тукъум-эски). Этругия областьны да юч тюрк сёзден къуралып тургъанын кёребиз: «ети+ру+ери» неда «жети тукъумну жери». «Къаллай жети тукъумну юсюнден барады сёз?»-деген соруу тууаргъа боллукъду.

Тарыхха кёре, этрускла огъузлула болгъандыла. Таурухха кёре, Огъуз Ханны алты жашы болгъанды: Къон, Ай, Юлдуз, Кёк, Тау эм Тенгиз. Алагъа аталарын къошсанг а жети болуп кетеди. Тюрк халкълада жети деген сёзню сыйлылыгъы да андан жюрюйдю. Жетеуленни сыйлаугъа уллу магъана берилгенди. Дагъыда къарачай-малкъар халкъда да жети атагъа дери санай билиу бек магъаналыды. «Жетегейле жети кере айланмай танг атмаз» деп да бошдан айтыла болмаз. «Темиркъазакъ» деген жулдуз а Огъузну юйюне саналгъанды. Анга бизни халкъда  «Чолпан жулдуз» дейдиле. 

Этрускланы харфлыкъларында да таулуладача «В» жокъду. Аны «О» таууш бла белгилейдиле. «Оер ей ай» неда башхача айтханда «Юйюрню кёбейтген ай» деген магъанада жюрютюледи. Бизни тилде эм этрускланы тиллеринде да ол бирди. Айтхылыкъ Вергилий айтханнга кёре, этрускла Кавказ тюрклюледе да болгъандыла. Кесини чыгъармасында ол былай жазгъанды: «Дидона (Карфогенлени бек бай тиширыуу) Энейге къарап кёп турду. Къарагъанда да эс этип, башындан аягъына дери…. Ахырында тёзюмю тауусулгъанда айтды:»Угъай, сен да Тейрини жашы тюйюлсе. Тукъумунг да тюйюлдю Дарданладан. Кавказда жашауну бек къыйын айланчында туугъанладан бирисе». Гомер кесини «Илиадасында» къурагъан сыфат Вергилийни «Энеидасында» андан ары ачыкъланады.

Битеу бу затла биз башында айтхан затлагъа шагъатлыкъ этедиле. Бизни миллетде да Энейланы тукъум болгъаны халкъыбыз жер жюзюне жаратылгъан бурунгулуладан бири болгъанына шагъатлыкъ этеди.