Тарых

Июльну ахыргъы ыйых кюнюнде Россейде Аскер-тенгиз флотда къуллукъ этгенле кеслерини профессионал байрамларын белгилейдиле.

Уллу Ата журт урушну солдатлары

Кавказ ючюн къазауат башланнганлы – 80 жыл 

Мындан сексен жыл алгъа 25 июльда Кавказ ючюн къазауат башланнган эди. Ол уллу Ата журт урушну бек магъаналы эмда уллу стратегиялы кезиулеринден бири болгъанды. Аны эсге алып, 2020 жылны июль айында РФ-ни Президентини Указы бла  Россейни аскер махтаулугъуну энтта да бир кюню тохташдырылгъанды – 1943 жылда Кавказ ючюн сермешлени кезиуюнде совет аскерле немис-фашист аскерлени ууатхан кюн.

КъМР-ни  100-жыллыгъына

Бызынгы бусагъатда аты иги бла айтылгъан, айный баргъан  узакъ тау элледен бириди.  Анда  хар юйде газ, суу, электрокюч да  бардыла. Битеу ол затлагъа  къууана, эллиле ишлейдиле, окъуйдула, юйюрлю боладыла, сабийле ёсдюредиле, бийик  билим  аладыла, юйретиу эмда мюлк  ишледе да башха элледе жашагъанладан  алгъа бармай эселе, артха  къалмайдыла.

КъМР-ни илмусуну  сыйлы къуллукъчусу Гуманитар тинтиулени Къабарты-Малкъар институтуну директору Касболат Дзамиховну бизге айтханына кёре, XVI ёмюрде Кавказда  ич политика тынч болмагъанды. Бийлени араларында бирлик жокъ эди, ала кеслерини сейирлерин сакълай, бир бирлери бла уруш этип тургъандыла. Бу болум бла уа регионну къолгъа этерге умутларын юзмеген тыш къыралла хайырланмай къоймагъандыла, ала регионда аскер къажаулукъну кючлегендиле.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

Бу суратла  2001 жылда  Элбрус районну Элбрус элинде  алыннгандыла. Андан бери жыйырма бла бир жыл озгъанды. Узакъ тау элде жашагъанла ол къууанчлы кюнлерин бюгюн да унутмайдыла. Ол кюн элге  кёксюл «жаннет»  келген эди. Газ Элбрус элге жетгенини къууанчын белгилерге ары  республиканы ол замандагъы Президенти Валерий Коков, КъМР-ни Правительствосуну Председатели Чеченланы Хусейин, республиканы министерстволарыны, ведомстволарыны башчылары, Элбрус районну администрациясыны оноучулары, «Межрегионгазны» генеральный директоруну орунбасары Сергей  Шибанов, дагъыда кёп башхала да келген эдиле. Элге кирген жерге дери газ келгенине элбрусчуланы  жашы, къарты да бек  къууаннгандыла.

Кавказны таулары, халкъларыны сейир культуралары, адет-тёрелери ёмюрлени теренинден бери жолоучулагъа, алимлеге, суратчылагъа, жазыучулагъа сейир болгъандыла. Бурун таулуланы, къабартылыланы, осетинлилени, сванланы, башха халкъланы келечилерини суратлары бюгюнлюкде Американы, Европаны къыралларыны музейлеринде асыралып, шёндюгю адамланы да сейирге къалдырадыла.  

 Тарыхчы Дж. Лонгворд, таулуну ас­кер сауутларын санай келгенде, ушкокну биринчиге сагъынады: «Аланы сауут-саба кереклеринде ушкокну биринчиге айтыргъа боллукъду. Ушкокну кесине кёре узунлугъу болгъан терен къапда тутадыла. Жаш аны чепкенини арт жанында жюрютеди. Ал жанында уа – тапанча. Накъышлы сабы бла ол бел бау тюбю бла чыгъады. Андан со­ра – къама, неда эки ауузлу жютю кинжал. Агъач къыны бла, сабыны къол тутхан жери уа – къара агъачдан, неда кюмюш суу ичирилген темирден, ариу, къара накъышчыкълары бла.

 Белгили фольклорчубуз Таумурзаланы Далхат къарачайлы къалам къарындашы Байрамкъулланы Хамит бла биригип жарашдыргъан «Къарачай-Малкъар халкъ оюнла» деген аламат китапны магъанасы бюгюнлюкде уллуду. Миллетде унутулургъа аз къалгъан оюнланы ала соруп, излеп алай жыйышдыргъандыла бизге саугъагъа.

Хапар айт, хапар айт деп къадалгъанса да, къоймайса. Адам санга не этсин? Къарайма да, айырылыр акъылынг жокъду.