Маданият

Гуртуланы Берт халкъындан бир заманда да айырылмагъан, ана тилини къучагъындан бир да чыкъмагъан керти инсанларыбыздан эди. Тилибизни илму жаны бла тинтиуде, байыкъландырыуда, аны тазалыгъын сакълауда аны уллу къыйыны бар­ды. Жазыучуну, поэтни ол жаны бла ишини юсюнден материалны кесини заманында аны къызы Гуртуланы Мариям, педагогика илмуланы кандидаты, жазгъанды. Биз да ол тинтиу ишни бюгюнлюкде магъаналылыгъына эс буруп, жарашдырып, бюгюннгю номерибизде басмалайбыз.

Эртте-эртте, бек сансыз-санаусуз заманлада, Минги тауну башы айыры болмагъанды. Юсюнде да, бусагъатдача, къанга бузла жылтырамагъандыла.

Газаланы Къарайны жашы Магомет Уллу Ата журт урушну кезиуюнде «Ленинградны къоруулагъаны  ючюн» майдалгъа тийишли болгъан эди. Алай анга шагъатлыкъ этген къагъыт а берилмей къалгъан эди. 80 жылгъа жууукъ заман озгъандан сора майдалны удостоверениясы Магометни  жашына берилликди.

Къоншу миллетлени жазыучуларыны юслеринден айта, газет окъуучуларыбызны аланы чыгъармалары бла шагъырей эте турабыз. Арада байламлыкъ жюрютюрге, башха халкъланы культуралары, адет-тёрелери, тарыхлары, бюгюннгю жашаулары бла шагъырей болургъа ол уллу себепликди. Бюгюннгю къонагъыбыз Шимал Осетияны лирикалы поэтлеринден бири, къара сёзню устасы, публицист, кёчюрмечи Энвер Хохоевди.

Бир кюн, намаз этип, тутмакъланы сатырында ишлеучю жерлерине тебиреди. Халы уа осалдан-осал бола барады. Бир аздан ол, аякъларын алалмай, сюелип къалды, олтурмады, жыгъылмады, сюелгенлей турду. Бусагъатда не боллугъун билип (итлени бошларла, ызы бла уа илишаннга салырла, ахыр сагъатым жетгенди дей), ийман шагъадатны кёлюнден айтды.

Бусагъатда кёп жаш адамла  агъачдан этилген кюбюрчюкде не болгъанын билмейдиле – анда уа тигиучю машина сакъланып турады. Аланы аллай орунлада Подольскдеги механика завод сатханды, бир элли жыл мыдан алгъа уа ала юйюрлени асламысында хайырланылгъандыла.

Къайсы къыйын кезиуледе да адамны ийнаныуу, ийманы болса, аны жюреги кючлю, къарыулу болады. Тёгерегибизде анга шагъатлыкъ этген бек кёп юлгю барды. Аладан бирини юсюнден Темуккуланы Адилни жашаудан алыннган бу хапарында айтылынады. Чыгъарманы баш жигити окъуучуланы сагъышландырлыкъ, оюм этдирлик акъсакъалды, чыдамлылыкъны, кертиликни чынтты юлгюсю.

Байрамукъланы Фатиманы чыгъармачылыкъ жолу мени кёзюме иги да тепленнген, теренине жауун ётмеген, кюнден толу жаяу жолчукъча кёрюнеди. Тёгереги уа – тау гюлле. Мен аны уллу жолгъа да ушатыр эдим, алай фахму бийигине жаланда кесинг салгъан жаяу жолчукъ элтеди.

Чегемни белгили адамлары не заманда да болгъандыла. Мени къарт атам, Шауаланы (Абайханланы) Шауайны жашы Дауут-Хажи, аладан бириди дерге боллукъду. Мен Чегемни айтхылы инсаныны юсюнден сёзюмю айтыргьа тийишли кёреме, деп башлагъанды 2009 жылда басмаланнган кесини эсгериу-хурмет жазмасын акъылманны туудугъу алим Шауаланы Исмайыл. 

Байзуллаланы Алий кюнню, айны, жулдузланы юсюнден кёп жазгъан поэтди. Ала аны бек сюйген, эрикмей къайтыучу, къайтарыучу, назмугъа тюрсюн да, жашау шарт да, мурат бийиклигин да берген сыфатларыдыла Бирде, поэтни ёз жагъасы кибик, жууукъдула, бирде, къол, умут да жетмезча, бийикдедиле.