Жашау къолайлыкъны ёсдюрюр умут бла

Къабарты-Малкъарда гитче эм орта бизнес (МСП) экономикада уллу жерни аладыла, халкъны жашаууну качествосун игилендириуде аслам ишни тамамлайдыла. Республиканы Жамауат палатасыны экономиканы айнытыу, жашау журт-коммунал мюлк, курортла эм туризм комиссиясыны кезиулю жыйылыуу алагъа себеплик этиуге жораланнганды. 

КъМР-ни Экономиканы айнытыу министерствосуну информация-аналитика бёлюмюню башчысы Ф.Абазова билдиргеннге кёре, «Гитче эм орта бизнесге болушлукъ этиу» подпрограммагъа кёре гитче эм орта бизнесни айнытыугъа 2022 жылда 96,9 миллион сом бёлюннгенди, ол ахчагъа этиллик жумушла барысы да толтурулгъандыла.

- 2023 жылны 10 январына регионда ишлерин гитче эм орта предпринимательствону 19 312 субъекти бардырадыла, аладан 14 138-и – энчи предпринимательледиле. Иш бла кеслерин жалчытхан гражданла 55 936 боладыла, ала «Профессионал файда ючюн налогну» тёлейдиле. Былтыр аланы барысындан да тюшген налог файда 1671,2 миллион болгъанды, ол а 2021 жылны 128,6 процентиди. Бизнесни бу къауумуна себепликге дагъыда 3 регион проект тамамланады: «Иш бла кеслерин жалчытхан гражданлагъа тынчлыкълы онгланы къурау», «Бизнеслерин тынч эм женгил башларча онгла тапдырыу», эм «Гитче эм орта бизнесни субъектлерине себеплик этиу». Миллет проектни чегинде алагъа 2023 жылда 200697,68 минг сом бёлюннгенди. Андан тышында, «КъМР-ни гарантия фонду» да 350,98 миллион сомгъа 74 поручительство этгенди, микрокредитование фонд да 77,7 миллион чакълы микрозайм бергенди, - дегенди ол.

Бизнесни бу къауумуна эм социал предпринимательлеге грантла да бериледиле, алагъа 19 субъект тийишли болгъандыла, ала 8,668 миллион алгъандыла. Алагъа «Мени бизнесим» деген майданда информация, консультация эм методика себеплик да этиледи. Мюлк болушлукъ этерча 6 бизнес-инкубатор ишлейдиле, алада 76 резидент, 335 ишчи жер бардыла. МФЦ-лада бизнесменлени 8 173 жумушларына къаралгъанды.

Аны бла бирге, жыйылыуда чертилгенича, «Гитче эм орта предпринимательствогъа эм энчи предпринимательство башламчылыкълагъа себеплик этиу» миллет проектни излемлерин толтурууда проблемала да къаладыла. Эм уллу чурум финансирование – грантла, субсидияла – жетишмегениндеди. Налогланы кёплюгю, кредитлени багъалары, энергетика тарифле ёсгенлери да тыйгъыч боладыла. Жерлени хаух алыуда, муниципалитетлени жанындан торгланы бла аукционланы къурауда да чурумла кёпдюле. Инновация эм социал сфералада предприятияланы айнытыуну амаллары ахырына дери толтурулмайдыла. Хайырланыучуланы рынокларында власть органла, уллу бизнес эм гитче бизнесни араларында байламлыкъла жюрютюуню юсю бла да иш кёпдю. Муниципал программаланы бардырыргъа ахча жетмейди, къырал болушлукъну юсюнден информация азды, предпринимательлени кеслерини жанындан да власть органлагъа ышаныулукъ уллу тюйюлдю. Башда сагъынылгъан «КъМР-де гитче эм орта предпринимательствону субъектлерине микрокредитование фонд» битеу келген заявкалагъа азыракъ ставкала бла борч бералмайды, аны сылтауу МСП-ны келечилери салыннган излемлеге келишмегенлериндеди. Болсада быллай кредитлеге сурам уллуду.

КъМР-ни Цифра айнытыу министерствосуну «Информация инфраструктура» эм «Цифра экономикагъа кадрла» регион проектлени къалай толтургъаныны юсюнден бёлюмню таматасы Ж. Ашабоков билдиргенди. «Кванториум» технопаркда IT-квантум, «Я – математик» программала, «Я - программист» юйретиу ара ишлейдиле, анда бир жылгъа 50 специалистни хазырлайдыла. Сентябрьде «Яндекс.Лицей.» программмагъа кёре эки класс ачылгъандыла, Къабарты-Малкъар къырал университетде «Точка кипения» да барды. COVID-19 коронавирус инфекция жайылгъанда, Саулукъ сакълау министерство бла бирге адамлагъа болушлукъ этиу бир служба къуралгъанды, бусагъатда аны чегинде Донецк эм Луганск халкъ республикаладан келгенлеге къаралады. Анда сора да, Цифра айнытыу министерство квалификацияны ёсдюрюу «Цифра трансформация эм цифра экономика: технологияла бла компетенцияла» программаны бардырады, анга къырал эм муниципал граждан къуллукъчула къатышхандыла.

Республикада предпринимательлени эркинликлерин къоруулау службаны специалисти-эксперти М. Кербиева бизнеслерин энди ача башлагъанлагъа кредит алгъан къыйын болгъанына эс бургъанды. Андан сора да, цифра экономиканы айнытырча кадрланы хакъсыз хазырларгъа, элледе, бютюнда уа тау районлада ишлегенлеге онгла тапдырырча мадарла этерге кереклиси белгиленнгенди. Жыйылыуну ахырында сейирлери болгъан ведомстволагъа бла организациялагъа эсгертиуле этилгендиле.