Тынгысыз юйюр

       Чам
Ханбий бла Ханбийче бир юйюр болгъанлы он жылдан атлагъанды. Сабийлери школгъа барадыла, кеслери да къолайсыз жашамайдыла. Жаланда урушханлары, даулашханлары тохтамайды. Не ючюн сёз болгъансыз деп сорсанг, айталлыкъ тюйюлдюле. Ол алагъа адет болуп къалгъанды. Аланы къылыкъларына сабийлери да юйреннгендиле, эки адамны атлары бирге ушагъанлыкъгъа, къылыкълары аз да келишмейди.

Ханбийчени ауузу жукълагъан заманында жабылады. Башха заманда уа тохтамай сёлешип турады. Бир-бирде не айтханын, нени юсюнден сёлешгенин кеси билмей да къалыучуду. Тюшюнде даулашып да башлаучуду.

Ханбий аз сёлешеди. Сёлеширге керек болса, бир-эки сёз айтып, бошап къояды. Ол а Ханбийчени бютюнда шайтанлы этеди, нёгерлик этмей. Аланы ангылар онг жокъду. Бир бирин кёрмей туралмайдыла, бирге уа суулары сюзюлмейди. Аланы бирини юсюнден башха адам чюйре сёз айтса, кир къондурмай къоруулайдыла. Ханбийчени тышында эрин махтагъандан сора иши жокъ сунарса. «Мени ханым» деп къубултады. Ёзге уа биреу анга кир жагъып бир да ойнамасын, арт этегин аллына къаплар. Юйде уа  Аллах сакъласын! Бир бирге айтмагъанлары къалмайды.
Ма бюгюн да экисини араларында даула барады. Кертисин айтханда, ол даулаш тюйюлдю:  Ханбий, диванда олтуруп, газет окъуйду, Ханбийче анга чабыууллукъ этсе, кесин жетишимли къоруулайды. Тюзюн айтханда уа, аны чабыуулун артха бурады. Ханбийче айталгъанын айтып, отун, огъун да тауусуп, жангыдан кесин жерлерге бирси отоугъа чыкъды. Ханбий, анга эс бурмай, олтургъан халын да тюрлендирмей, газетин окъуй къалды.

 Ханбийче, солуу алып, жангы чабыуулгъа кесин хазырлап къайтханда, эри биягъыча ырахат олтуруп тургъанын кёрюп:

-Энтта биягъы газет!-деп, аягъын жерге уруп къычырды.

-Угъай, бу башха газетди,-деди Ханбий, кесини халын тюрлендирмей.

-Ой,сени бу газетле бла кёмейим, быладан бир тоймадынг эсенг!

-Керт да алай эт, маржа. Аны санга кесим да айтыргъа деп тура эдим. Мен сенден алгъа кетсем, газетлени асламыракъ салыргъа унутма. Ол дунияда бош заманым аслам боллукъду, сен келгинчи.

-Бу дунияда да табаса анга заман. Эрттенли тураса бурунунгу газетге тирегенлей.

-Былайда уа жангылдынг, жанчыгъым. Бурунум газетге жетмейди. Мен пил тюйюл ушайма да бурунум бла тутаргъа газетни.

-Ушайса пилге да, тюеге да ушайса. Адамгъа ушамайса ансы, атха, эшекге дери да сен ушамагъан жокъду.

-Охо, санга ушамайым ансы, башхасы ючюн хата жокъду.

-Я Аллах, къачан къутуллукъ болурма мен бу адамдан!?

-Ол адам сенден къутулгъан кюн, сен да къутуллукъса андан.

-Болду энди, болду, бу газетни къой да, бери айланып, мени бла сёлеш, айтыр затым барды. Билемисе, Сюлеменни къатыны…

-Ма, кёремисе, биягъы Урал жанларында шахтада газ атылып, адамла ёлгендиле.

-Не этейим да? Жаннетли болсунла! Бек жарсыдым сен аланы араларында болмагъанынга. Къайда манга аллай насып!

-Сора, эрим шахтада ёлгенди деп, къыралдан ахча алып турлукъ эдинг? Энди хатлама алырса! Мен саума. Ёмюрюмде шахтаны къарап да кёрмегенме.

-Ой, жаратхан Аллах, къайсы шайтан жолукъдургъан болур эди сени манга?

-Ма ол сени манга жолукъдургъан къынгырбут налат. Бутлары сынар эселе.

-Сен манга  берген азапны, мен сенден кёрюп тургъан къыйынлыкъны, бир Аллахдан башха, киши билмейди.

-Биллик да тюйюлдю. Мегежинча семиргенсе да, киши ийнанмайды къыйналып тургъанынга. Ол деп, семирип турады ол иги адамны къолунда, деп къоядыла.

-Айхай, мен бирни айтсам, ол да бир башханы айтады. Айтханымы ангыласа уа, нек жарлы эди башым. Мынга не айтханынг да эшекни къулагъына къобуз сокъгъанчады. Жанымдан тойгъанма, не этейим мен бу адамгъа?

-Ашарыкъ эт, ашарыкъ. Сен жанынгдан тоюп тургъанлыкъгъа, мен ачма.

-Не ашарыкъ керекди санга? Ма, аша мени! Алайсыз да ашай тураса.

-Мен муслийман адамма, тонгуз этни ашамайма.

-А, керти унутуп айта турама. Эшекле кырдык отлайдыла, бичен ашайдыла. Ма арбазда нёгеринг сакълайды, бар кёкбашха.

-Керти, къайыным келип тура кёреме. Барып, оруннга жыяйым, къышхыр да берейим, ансы, эгечин излеп, кирип келир.

Алай айтып, Ханбий чыгъып кетди. Ханбийче аны ызындан къарап бир кесек турду да:

-Ма алайды. Былай сёзге къызынып, бир иги даулашайым дегенлей, кетип къалады. Алай бла жюрегими чёкдюрюрча ачыуландыралмайма. Угъай, угъай, Аллах бизни билип жолукъдургъанды бирге. Ансы ол да менича болса, Аллах сакъласын! Керти окъуна, тюйюшюп турлукъ эдик,-деп, эрини ызындан кетди.