«Бусагъатда аш оруннга бакъгъан багъа болмагъан дарманла сатыладыла, ол да магъаналыды»

Бусагъатда аш орунлары ауругъанла бек кёпдюле. Аны сылтауларын билир ючюн, Нальчикни ючюнчю номерли поликлиникасыны гастроэнтерологу Рахайланы Аслижан бла тюбешгенбиз.

- Адам ауруса, врачха барады, дарманла ичеди. Алай аш орун ауруса, бир курсну ичип бошагъанлай, юч- тёрт ай озгъанлай, биягъы хар зат жангыдан башланады. Да къуруда дарман ичип а къалай турсун адам?

-Аш орунну юсюнден айтханда, аны аурууларын жаланда дарманла саппа- сау эталлыкъ тюйюлдюле. Бир къысха  кезиуню угъай, не заманда да тюзюнлей диета тутмасагъыз да, къууурулгъан, тузланнган ашланы ашаргъа жарамайды. Бир-– бирле тюз кёгетле ашагъанлай къыйналып башлайдыла. Аны алай боллугъун биле тургъанлай, кёгетсиз жашаргъа жарамаймыды?

Дагъыда бир затха эс бурургъа сюеме: бизни республикада кёпле къыйналгъынчы врачха бармайдыла, кереклиси уа – тюз бир тапсыз затны сезгенлей, оздурмай, поликлиникада врачха жетерге керекди. 

- Специалистлеге  барыргъа керек болгъанын ангылар ючюн, адам не затны сезерге керекди?

- Аш орунну-ашхынны тийресинде ауурлукъ, къыйнагъан, ачытхан зат эсленнген эсе, ол заманда врачха барыгъыз. Ол ашагъынчы, ашагъандан сора да, аны бла бирге уа не заманда ашагъанынга кёре да болмай, аурутургъа боллукъду. Сарыу тамагъынга жетип, къыйнай эсе, азыракъ ашагъанлай окъуна, аш орунунг толуп къалгъанча кёрюне эсе, специалист бла кенгеширге керекди. Ышанла кёпдюле, профилактика да хар саусузгъа энчи халда башха-башха болургъа тийишлиди.

Дагъыда бир затха эс бурурчады. Алгъын аш орун-чеги аурууну жаз башында бла кюз артында къыйыннга айланнганыны юсюнден айтыучу эселе, бусагъатда уа специалистле ол зат къыш кезиуде да терк-терк эслене тургъанын белгилейдиле. Ол а, баям, осал качестволу ашарыкъланы хайырланыу эмда къургъакъ, консерва ашарыкъла, чипсала,   хазыр шорпала, шорпалы кубикле, дагъыда башха аллай затла бла адамла кёбюрек кюрешгенлери бла байламлыды. Ала уа, аш орунну бузгъандан сора да, ётню, ашхын тюбюндеги безни да аурутадыла.

 Сизни аш орун-чеги трактыгъызда бир тюрлю ауруу табылгъан эсе, аш ашауну бу низамын къаты тутаргъа керексиз: тууралып, ууакъ этилген азыкъны кюннге беш - алты кере ашаргъа, бир кереге 200-300 грамм. Аллай саусузлагъа аз да ач болургъа жарамайды.

- Арыкъ болур ючюн диета уа керти да къоркъуулумуду? Гастритлери неда башха ауруулары болгъанла ариу болабыз деп, саусузла болуп къалыргъа боллукъмудула?

- Адамны чархында болгъан затланы  алышыныулары бузулгъан эселе, артыкъ ауурлугъ а  кёп кезиуледе аны бла байламлыды, къаллай диета да анга болушаллыкъ тюйюлдю, жаланда хата келтирликди. Бек арыкъ болуу а аш орунну энишге тюшюрюрге  боллукъду, ол заманда уа саусузла энишге ийилген кезиулеринде окъуна тапсызлыкъны сезерикдиле. Айхай да, семиз, ауур адамла арыкъ болургъа керекдиле, нек дегенде аланы ол семире барыулары бла бирге аш орунларында тюрлю-тюрлю ауруула чыгъаргъа боллукъдула, алай бу зат жаланда врачны кёз-къулакъ болууу бла бардырылыргъа тийишлиди.

Битеу алып айтханда уа, азыкъны тюз эмда тап ашай билиу-адамгъа тюрлю-тюрлю ауруула азыракъ тиерлерине, аладан  тынчыракъ къутулуруна себеплик этеди. Аш орун-чеги эм башха аурууланы комплекс терапиясыны къыйматлы компоненти - багъыу магъананы тутхан ашарыкъды. Артыкъ ашауну, оздуруп тазаланнган (рафинированный) продуктланы хайырланыуну, аз жюрюп, аз къымылдап, тапсыз жашау этиуню хатасындан адамланы арасында семизлик, атеросклероз, бал туз диабет эм башха ауруула иги да жайыла баргъанлары белгиленеди.

Аны себепли азыкъ ашауну юсюнден шёндюгю илмуда айтылгъаны: ашарыкъланы хар тюрлюсюнден да аз-аздан ашагъыз. Тюрлю-тюрлю аш-азыкъ затла эмда кюч  жаны бла адамны чархыны излеми ол тиширыу неда эр киши болгъанына, жыл санына, этген ишине (кёп неда аз кюч къоратханына) кёрелигин белгилерге керекди.

-Адам аш-азыкъдан ууланнган эсе, бек алгъа не этерге керекди?

- Ашарыкъдан  ууланыу  башланнган эсе, бек биринчи, аш орунну жуууп тазаларгъа керекди. Аны юйде этерге боллукъду. Крандан келген суудан ичалгъанынг чакълы бир ичип, аш-орундан таза суу келгинчи  къусаргъа, керекди. Алай врачха да бармай жарарыкъ тюйюлдю. Аллай кезиуледе хайырланыучу дарманладан бек игисине энтеросгель саналады. Аны бла багъыуну курсу ууланыуну къыйынлыгъына неда женгиллигине кёре бардырылады.

- Аш орунунда тапсызлыкъны сезгенлени барысына да  Мезим болушурукъду дейди реклама. Ол кертимиди?

- Мезим-форте, кертиси бла, бек иги дарманды. Ол адамны ичинде ашарыкъны теркирек эритеди эмда къарында ауурлукъну бла тапсызлыкъны кетереди, саусузла аны тынч кётюредиле. Кёбюсюнде, аны башха дарманла бла бирге ичиредиле. Галстена да  игиди. Ол кеси да бауурну, аны къурамыны  тап ишлеп туруруна  себеплик этеди.

Кёпле, кеслерини саулукълары не халда  болгъанын билмей, контрольсуз ичип тургъан Эссенциале алай хайырлы тюйюлдю.

Бу дарман саусузлагъа аланы ётлери кетерилген заманда бауурлары тап ишлеп турур ючюн бериледи. Башха  кезиуледе уа аны мардасыз  ичиу ётню  кетиуюн тыйып, анда ташланы къуралыуларына себеплик этеди. Саусузну ётюнде алыкъа юзмез окъуна бар эсе, бу дарманны ичгенден сора терк окъуна ташла къураладыла.

- Бусагъатда аш орун-чеги трактда къаллай ауруула кёбюрек эсленедиле?

- Ала бек алгъа панкреатитле бла холециститледиле. Бауурну жау басхан дистрофиясы, айтыргъа, битеу барысында да тюбейди. Аллай ауруу сау этилмесе, ол  циррозгъа айланыргъа боллукъду. Аны биринчи белгилери: онг быгъынны тюбюнде ауурлукъ, кюйдюргенча этип ачытыу, ауузну ичинде ачылыкъды. Айхай да, хар саусузгъа, аурууну хар бирине да энчи, башха-башха къараргъа керекди. Бусагъатда артыкъ багъа болмагъан бек иги дарманла бардыла, ол да  магъаналыды.

- Аш орун-чеги трактны  ишлеулери  бузулуп, кёбюсюнде кимле ауруйдула, жаш адамламы огъесе къартламы?

- Жыл санларына кёре юлешгенде, ауругъанланы барысыны саны бир кибикди дерге боллукъду. Жаланда жаш адамла врачлагъа терк-терк жюрюмейдиле. Мен а айтыргъа сюеме: жаш замандан башлап сакъларгъа керекди саулукъну.