Жылыу келди, аны бла бирге уа – тамакъ ауруу

Къышны сууугъу кетсе, кёпле тамакълары аурумазлыкъ сунадыла. Асламыбыз ангинадан  жаланда жауунла кёп жаугъан, желле ургъан, шулпулу кезиуледе,  жамауат транспортда чючгюрюучюле бла бирге айланнганда, сууукъ апчытхан  коллегаларыбыз бла бир отоуда  ишлегенде аурурукъбуз, деп алай ангылайбыз. Тюзмюдю ол? Аны юсюнден Нальчик шахарны биринчи номерли поликлиникасыны врачы Гыжгыланы Разият бла ушакъ этгенбиз.

- Кюн жылыннганды, дуния да тюрленнгенди – терекле чакъдыла, чыпчыкъла да къыстау жырлайдыла. Сора биз да ангинадан къутулдукъ да?  -Жарсыугъа, ол алай тюйюлдю. Алимлени тинтиулери, медицинаны статистикасы кёргюзтеди: жай ангина кенг жайылгъан аурууду. Жылы кезиуде аурургъа къоркъуулукъ бек уллуду. Аны ахыры къыйын болургъа боллукъду.

Тюз тамагъыгъыз ачып башлагъанлай, ашны да къыйналып жута эсегиз, бара- баргъанда ала кетерле деп юйде турмагъыз. Врачха атланыгъыз. Ангинаны  баш шарты – чархыгъызны иссилигини  терк тюрлениуюдю. Барыбыз да иги билген болумну алайыкъ.  Къызыу   кюнде сиз суу неда мороженое  алыргъа, бир кесек солургъа деп салкъын, кондиционери болгъан тюкеннге киресиз. Сиз тюкенде он минутдан кёп турмайсыз. Болсада ол кезиучюк окъуна толу жетерикди сизге сууукъ урургъа.

- Бир ай бла жарымдан исси жай айла да жетерикдиле. Биз барыбыз да сюйген  суу жагъада солууда да бармыды къоркъур зат?

- Кюнде къызып, сууукъ сууда жууунуу бек хычыуунду, алай ол кезиуде саныбызны температурасы  бек терк тюрленеди. Саулукъгъа уллу зарандыла сууукъландырылгъан суула да. Аланы уа бек кёп ичедиле солуучула  кюн узуну. Сизни чархыгъыз алайсыз да хауаны терк-терк тюрлене тургъаныны хатасында уллу басынчакълыкъны сынайды. Ол болумда ангинадан аурур ючюн, бир морожнаны ашасагъыз окъуна, тамам боллукъду.

Жарсыугъа, сууукъ ауруулагъа жайда биз аз эс бурабыз, къышдан  эсе. Ол бек уллу алданыуду. Жай ангина бек апчытырыкъды адамны, анга къажау багъыу болмаса эм аны сууукъ къакъгъан сунуп къойсала. Ангинаны ахыры жюрек ауруугъа, ревматизмге, артрозгъа  жетерикди, солууну, къан тамыр органланы аурутурукъду, гайморит, синусит аурууланы къозгъарыкъды, пневмонияны айнытырыкъды.

- Ууакъ сабийле бла  башха хауа болумлары болгъан тийреге  солургъа барлыкъ ата-аналагъа не зат айтырыкъ эдигиз?

- Солууну биринчи он кюнюнде сабийни чархында тюрлениуле боллукъларын эсигизде тутугъуз – исси хауагъа,  жангы болумгъа жарашыргъа керекди. Хауаны иссилиги бла сууукълугъу терк-терк алышына тургъанда, сабийни иммунитети (къорууланыу кючю) къарыусузланады. Алай эсе, жол аптечканы къурагъанда, бек керек затланы жыйышдырыгъыз, антисептик  дарманланы алыгъыз, тамакъ ауруса хайырланыргъа. Андан сора  да, жётелге, башха сууукъ ауруугъа къажау дарманланы да унутмагъыз.

Ангина сизге тийген эсе уа, созмай андан къутулур  мадарла  этерге керекди. Бек алгъа ол ауруу къыйнаргъа боллугъун эсге алып,  врачха  барыгъыз. Кесигиз кесигизни багъып сау этерге кюрешиу  болмачы затды! Ангинагъа къажау кюрешде  бактериялагъа къажау дарманла кенг халда хайырланыладыла, ала ангинаны къозгъаучулагъа – стафилококга, стрептококга, пневмококга  эм  башха бактериялагъа къажау хайырланыладыла.

Тамакъны къызаргъанын эм ачыгъанын кетерир ючюн,  тамакъны чайкъау кенг хайырланылады. Спрейлени, пастилкаланы неда  леденецлени хайырланыгъыз. Алада антисептикле бар эселе, бек игиди. Къорууланыучу кючлени тирилтирге иммунностимуляторланы хайырланыгъыз, ала чархны къорууланыу кючюн кёбейтедиле, сёз ючюн, аскорбин кислотаны.

Андан сора да, жылы, суусун затланы кёп ичигиз; ашны жутханда къыйнала эсегиз, биринчи кюнледе суусунлу ашланы - шорпаны эм тахта кёгетледен этилген пюрени - ашагъыз. Кючлю эм татлы ашарыкъланы ашамагъыз.  Жатып туругъуз, артыкъда иссилигигиз мардадан озуп эсе.

Ангина башланнганын билген къыйын тюйюлдю,  аурууну кенг жайылгъан шартларын эсге тюшюрсегиз: ашны жутханда, тамакъ бек ачыучусун;

жиклени эм белни ачыгъанларын, саныгъызны мыккыл болуучусун;

чархыгъызны иссилиги  39-40 градусха дери кётюрлюучюсюн. Андан сора да, саусузну тер басады,башы ауруйду, ашха тартынмайды, тёбен жаякъны безлери кёбедиле,

тамакъ минчакъла да  кёбюп, ачыйдыла.

Бирле юйде кеслери ангылагъанча, багъылып башлайдыла. Къайтарып айтама, ангина хыйла  аурууду, билмей тургъанлай, адамны жыгъаргъа боллукъду, врачха мычымай барыгъыз, кесигизни сакълагъыз.