Телефон бла хайырланыуну мардаларыны юсюнден энтта да бир кере

Бусагъатда битеу дунияны жашауу да Интернет бла байламлы болуп къалгъанды. Аны бла бирге ракны тинтиуню халкъла аралы агентствосу эм Саулукъ  сакълауну битеудуния организациясы хуржун  телефонла адамны чархында  кёпчюулени айнытыргъа къоркъуулула болгъанларыны юсюнден ачыкъ  айтханлай тургъандыла арт жыллада.  Аллай телефонладан чыкъгъан электромагнит кючле адамны саулугъуна хата келтиргенлерини юсюнден  алимле билдиргенликге, аласыз  шёндюгю дунияда жашау этген къыйынды. Сора не амал? Аны юсюнден   Огъары Малкъарны больницасыны баш врачы Чаналаны Аслижан бла  ушакъ этгенбиз.

- Телефонну аллай бир не хатасы барды, алимле къуру да аны эсибизге салып турурча?

- Электромагнит кючледен жайылгъан таякъла къачан да саулукъгъа заран тюшюрген шартлагъа саналып келедиле. Кёз аллыбызгъа башын микроволновкагъа сугъуп жукълагъан адамны келтирейик – аны халы алай тап болмазлыгъын ким да ангыларыкъды. Сёзсюз, мобильник микроволновка тюйюлдю, бизни мыйыбызгъа эм чархыбызгъа андан да уллу заран тиеди. Телефонну хатасындан къулакъны ичиндеги нерва къуралыула эм вестибуляр анализаторла бузуладыла. Мобильник бла кёп сёлешиу кёзлени да бек бузады.

Бир-бир адамла мобил  телефон бла кюн сайын бир ненча сагъатны сёлешедиле. Ол а адамны битеулю саулугъуна бек уллу хата этеди. Ахырысы бла да хайырланмагъыз хуржун  телефон бла деп бир адам да айтмайды. Алай  сагъатла бла  сёлешип турургъа керекмейди, не аз да саулугъугъузну юсюнден къайгъыра эсегиз.

- Ол хатаны азайтыр онг бармыды?

- Телефонланы чыгъаргъанла кеслери окъуна  сотовый телефонну башларына жууукъда тутуп бир заманда да сёлешмейдиле. Гарнитураны (наушниклени) уа хар заманда да хайырланадыла.  Алимле айтханнга кёре, телефон бла мардасыз хайырланыу адамны  мыйысында рак аурууну къозгъаргъа боллукъду.

Саулукъну битеудуния организациясы   телефонланы юслеринден оюмларын он жыл мындан алгъа айтхандыла, ары дери уа онюч къыралны алимлери да къатышып бардырылгъан тинтиуле  ала   хаталыла болгъанларын кёргюзтген эдиле.

- Мобильникден чыкъгъан кючлю электромагнит толкъунла адамны чархында не затны бузадыла?

- Клеткаланы бузадыла. Бир-бир тинтиучюле айтханнга кёре, аурууну белгилери алай къысха заманны ичинде сезилмейдиле, онбеш- жыйырма жыл озгъандан сора  къыйналып башлайды адам.

- Бюгюнлюкде  хуржун телефону  болмагъан сабий хазна табыллыкъ тюйюлдю. Алагъа электромагнит толкъунла кёбюрек хата эте болурла?

-Абадан тёлю къуралып бошалгъан мыйысын буза эсе, сабийлени ишлери уа бютюнда жарсыулуду. Баланы башында мыйысы алыкъа къуралып бошамагъанды, абадан адамныкъы бла тенглешдиргенде, тышындан заранлы затла сабий акъылны бютюнда тынч эм бек бузадыла. Сабийни мыйысына электромагнит кюч бютюнда кёп сингнгенин  ким да биледи.

-Не хаталы болса да,  энди биз аны хайырланыуну къояллыкъ  тюйюлбюз. Алай хатаны азайтыр амалланы билсек, баям, иги болур.

- Биринчиси: тюзюнлей окъууу бла байламлы тюйюл эсе, сабийни къолуна мобильникни бермегиз. Бусагъатда сабий садха жюрюгенлеге окъуна сотовый телефонла аладыла. Неге керекди ол? Балачыкъны ариу хауада ёсерге къоюгъуз, кюнню кёрсюн, ойнасын, чапсын, къууансын,  аны экранына къарап турмай.

Экинчиси: кесигиз да аны бла не къадар аз сёлешигиз неда SMS-лени хайырланыгъыз. Ючюнчюсю: мобильный бла угъай, шахар телефон бла сёлешигиз. Жарсыугъа, халкъны асламысы юйден шахар телефонланы жокъ этип къойгъандыла. Ол терс жумушду. Тёртюнчюсю:  аны  хуржунугъузда айландырмагъыз – сумкагъызда, чархыгъыздан узакъда жюрютюгюз. Гудок бирси жанына жетгинчи эм абонент сёлешип тебирегинчи, телефонну башыгъызгъа жууукъ элтмегиз – ол заманда бютюнда уллу хата тюшеди. Бешинчиси: жукълагъан, солугъан заманыгъызда телефонну кесигизге жууукъда къоймагъыз. Ол сизден бек азында 1,5 метр арлакъда турса игиди. Алтынчысы:  наушниклени, бирда болмаса да, темир жипсиз гарнитураны  хайырланыгъыз, телефонну башыгъызгъа жууукъ тутмаз ючюн.

Жарсыугъа, адамланы жашаулары виртуал  дуниягъа кёчюп къалгъанды. Ол а саулукъну бузады. Керти дуниягъа къайтыргъа керекди. Бахчагъызгъа чыгъыгъыз, парклагъа барып, таза хауа бла солугъуз, заманында жукълагъыз, адам кече-кюн да сотовый телефонда жашаргъа жаратылмагъанды. Саулукъну бузгъан къыйын тюйюлдю, хар адам аны сакъларгъа борчлуду.