Ёпкелени ёпкелетмей, таплай тутаргъа кюрешигиз

Бизни ёпкелерибиз асламысында бизден эсе он - жыйырма жылгъа тамата боладыла, анда да биз кесибиз терсбиз. Алай эсе да, хайт десек, ол болумну артха да къайтараллыкъбыз. Аны юсюнден «Ваш доктор» араны врач – терапевти Холамханланы Халимат бла ушакъ бардыргъанбыз.

-Бир жол бир ушакъ нёгерим  сейир хапар айтхан эди: врачла аны юйюне ёлюрге жибередиле да, ол а халкъ мадарла бла сау болуп къалады.

 Ол болумну ангылаталлыкъмыса?

- Ёпкеле, не осал халда болсала да, бир–бирде игиге айланып къаладыла. Алай ол алай болур ючюн, адам толусунлай жашауун тюрлендирирге керекди.Тютюнюн да къояргъа, врач айтханны да этерге, дарманла да заманында ичерге. Халкъ медицинадан да чыгъады хайыр.

-Аурууну не шартла билдиредиле?

- Къыйын солуу, жётел, хыппирик.  Ауруу  акъырын,  аз-аздан  солуу  тамырланы  иничкертеди.  Аны    хатасындан  адамны  чархын  кислород  бла  жалчытыу  осалдан  осал  бола  барады,  не  аз  да  кюч-къарыу керек иш бла кюрешгенде солуу тыйылып башлайды. Ёпкеле  бек  аурусала,  кислород  жетишмейди,  ол  заманда  жюрек  да,  бюйрекле  да,  адамны  битеу  чархы  да  къыйналадыла.  Аллай  болумда  кёпле  ёлюп  кетедиле.  Ёпкеле рак эм башха  къыйын ауруула болсала, ол ауруула бла бирге жюрек эм къан тамырла да ауруучудула. Былайда  къоркъуулу  болумгъа  эрттеден  бери тютюн ичгенле, ала тютюн  бла  ууландыргъан  жууукълары,  химия  бла  кюрешген  предприятиялада  уруннганла,  хауаны  букъуландыргъан  элеваторлада,  ташкёмюр  шахталада,  ташланы  атдырып,  жарып  жарашдыргъан  жерледе, цемент заводлада, жюн къумачла  сокъгъан  фабрикалада  эм  аллай  букъулу  производстволада  ишлегенле киредиле. Дагъыда  уллу  шахарлада  жашагъанла,  машиналадан  чыкъгъан газла, промышленность предприятияла  хауагъа  жайгъан  кир-кипчик  къатышхан  хауа бла  солугъанла тюшедиле.

- Ёпке ауруула кеслерин кёп заманны билдирмей турадыла. Рак да ахыр стадиясында ачыкъланып къалады.

-Асламысында  ауруу  кесин  билдирмейди,  ол  себепден  адам  тарыкъмайды, кесин саулукълугъа  санайды,  аны  клиникалада  тинтселе уа, ёпкелери ахыр кезиуге жетгенлерин ачыкъланады. Шёндю  врачланы  къолларында  ауруу  къаллай болгъанын тюз тохташдырлыкъ кёп тюрлю аппаратла, амалла бардыла. Ол бек игиди, магъаналыды, нек дегенде, багъыу  башланса, кюч ала тебиреген аурууну къаллай болгъаны заманында ачыкъ болса, терк сау этерге боллукъду.

- Ёпкелени сакълар амал бармыды?

-Бек  алгъа  бизни  ёпкелерибизге  заран келтирлик затланы къояргъа керекди  -  тютюн  ичиуню.  Врачла  аны    баш  магъаналы  амалгъа  санайдыла. Дагъыда кюч жарау этиуле да болургъа керекдиле. Ала   шаугютлени  къатдырадыла.  Аллай  жараула  ыйыкъны  ичинде  жыйырма - отузушар минутну  юч- тёрт кере бардырылсала  игидиле. Солуу упражненияланы бардыргъанда  къыйнала эсегиз неда солууугъуз бузула эсе, жарау  этиуню  бир  кесек  азайтыргъа  керекди.  Скандинавлылача  жюрюу  да  бек иги жарайды.Ёпкелери  ауругъанладан  хар  ючюнчю  арыкъ болады,  ала белоклары кёп  болгъан ашланы ашаргъа керекдиле.

Кесеклеге къажау уколла да ёпке аурууладан сакълайдыла. Саулукъ  сакълауну  Битеудуния  организациясы  этген  тергеулеге  кёре, 2020-2030 жыллада ёпкелени хроникалы ауруулары жюрек-къан тамыр эм онкология аурууладан сора ючюнчю жерни аллыкъдыла.

Жыл сайын бу ауруу 4,5 миллион адамны жашауларын юзеди. Россей  Федерацияны  Саулукъ  сакълау  министерствосу  берген  шартлагъа кёре, ёпкелери ауругъанла бир миллион боладыла. Эпидемиологла бардыргъан  тинтиуле уа ёпкелери ауругъан адамла андан эсе  бир  ненча  кере  кёп  эм  эки  миллион  чакълы  бир  болгъанларын  тохташдыргъандыла.

- Бусагъатда Нальчикде йога бла кюрешгенле кёпдюле. Ала да тюз солургъа юйретедиле. Сиз йогагъа къалай къарайсыз?

- Йога тюз солургъа, тап жашаргъа юйретеди. Бусагъатда Россейде йога бла кюрешгенлени саны миллионладыла. Саулукъ да, жюрек ырахатлыкъ да береди ол. Психотерапевтле сеансларында, адам жашаууну юсюнден айтханында, солууу тыйылып къалса, «солу» дейдиле. Жюрек къыйынладан къутхарады тюз солуу.

Ачыуланнган адам кереклисича солуса, шошайып къалады. Ёпкеле адамны жаны кибикдиле. Аланы сакъларгъа керекди. Кюн сайын терезелени ачып, юйге ариу хауа жиберигиз. Парклада, терек бахчалада айланыгъыз, кислороду кёп болгъан хауа бла солугъуз. Сиз ёпкелени ёпкелетмей, къууандырсагъыз, кёп жашарыкъсыз.