Аны жашауун сахна жарыта эди

1922 жылда Черек районну Къашхатау элинде Уяналаны  Батталгъа  бла Бицагъа ючюнчю бала туугъан эди - Валентина. Андан сора да, бу насыплы юйюрню  дагъыда беш сабийи болгъанды. Жашла ёсюп, тынгылы къуллукълада ишлегендиле. КъМАССР-ны Баш Советини Президиумуну башчысы Уяналаны Чомайны,  къарындашладан бирин,  адамла бусагъатда да уллу жюрек ыразылыкъ бла эсгередиле.

Къызла уа сейирлик ариула эдиле. Аналары тиге да, биче да билгени себепли, ала хар заманда да омакъ кийиннгендиле. Бица быстырлагъа итиу салып жыйса, линейка бла жыйгъан сунар эдинг.

Валентина да, анасыча, ариулукъгъа табыннган адам эди. Луначарский атлы театр институтха студия аладыла дегенни эшитгенлей, ары тюшерге сюеди. Алай ол заманда анга жаланда онтёрт жыл эди. Акъылбалыкъ болмагъан къыз тамата эгечи Зухураны документлери бла экзаменнге барады. Комиссияда олтургъанладан бири да алларында онтёртжыллыкъ къызчыкъ болгъанын эслемегенди. Алай бла ол Москваны бек кючлю вузларындан биринде – ГИТИС-де - окъуп башлайды.

Москва

Валентина ара шахарыбызны бек жаратхан эди. ГИТИС-ни студенткасы болгъаны себепли,  музейле бла театрлагъа хакъсыз жюрюгенди. Жаланда вузда алгъан билими угъай, Москвада кёрген спектакльлери, кёрмючлери, искусствода атлары айтылгъан адамла бла танышханы усталыкъ жаны бла ёсюуюне себеплик этгендиле.

Ол жыллада Совет Союзну тыш къыралла бла байламлыгъы бек къарыусуз эди, тюкенледе ариу кийим тапхан тынч болмагъанды. Валентина кесине, тенглерине да багъалы къумачладан ариу жыйрыкъла тикгенди. Жай солуу айлада Къашхатаугъа келгенинде, эгечи Зухурагъа келтирген кийимлерине уа битеу эл сукъланнганды.

Сюймеклик

Онсегизжыллыгъында, тёртюнчю курсда, Валентина биргесине окъугъан Бачиланы Атлыгъа эрге баргъанды. Жаш адамла аланы узун насыплы жашау сакълагъанына ийнана эдиле. Алай жарыкъ умутларын уруш сыйырды. Атлы къайтмады юйюне, фашистлеге къажау сермешде жоюлду, 27 майда 1941 жылда туугъан къызчыгъы Алланы да кёрмеди.

Онсегиз жыл озгъандан сора, Валентина Жантууланы Исса бла юйюр къурайды, экинчи къызы Фатима дуния жарыгъын кёреди. Драматург битеу жазгъан пьесаларын Валентинагъа окъуп, ол айтхан жерлерин тюрлендирип болгъанды. Театргъа сюймеклик бу эки адамны бирге бютюнда къаты байлагъан эди.

Исса Алланы да, Фатиманы да бирча кёргенди. «Атамы ахыр спектаклине халкъ жыйылады, ол бошалгъандан сора зал: «Авторну, авторну!»-деп къарс уруп башлайдыла. Ата уа сахнагъа чыгъа да, битеу гюллерин да артистлеге юлешип, кеси уа  къыйырчыкъда сюеледи. Ол кюн анабыз: «Къара, бу адам сейирликди, махтауну сюймейди»,-деген эди. Кертиси бла да, бир заманда да алгъа чыгъаргъа итинмегенди атам»,-деп, эсгереди къызлары Фатима.

Адам жаш заманында сынагъанын   унутмайды, ол жюрегинде жашагъанлай турады. Валентина Бачиланы Атлы бла суратын отоуунда такъгъанлай тургъанды.  Исса да юй бийчесин ангылагъанды, жашлыгъынгы унут демегенди. Бу эки адам бир бирлерине хурмет этгендиле.

Театрдан кетерге тюшген эди

Ол жыллада да, шёндюча, «кадрланы оптимизациясы» бардырылгъанды. Малкъар театрдан бир актрисаны кетерирге къагъыт Уяналаны Чомайны къолуна тюшгенде, эгечи Валентинадан ол артистни орунуна кетерин тилегенди. Ишин бек сюйген къыз къарындашына сёз айталмагъанды. Ол а Малкъар театрда халкъ бек сюйген артистледен бири эди.

Валентинаны «КъМР-ни культурасыны сыйлы къуллукъчусу» деген атха кёргюзтгенлеринде, биягъы Чомай эгечин тизмеден къырып къойгъан эди. Бирле эгечине болушады деген хапарла жаярла деп.

Китапла

Уяналаны юйюрлеринде бек багъалы затха китапла саналгъандыла. Валентина да, малкъар халкъ кёчюрюлгенде, Къыргъыз Республиканы Ивановка деген район арасында библиотекачы болуп тургъанды. Мында театрда, телевиденияда ишлеген жылларында да ишден ингирде юйге келсе, сагъат болса да, окъургъа заман тапханды.

Валентина бла Исса китапладан да, жашаудан да дерсле ала билгенле болгъандыла. Бир инсанны жанын къыйнамагъандыла. Адамны сёзюн этмегендиле, кимни юсюнден да ариу айтыргъа кюрешгендиле.

Валентинаны къызлары Алла бла Фатима алгъын  театрда  болумланы эсгередиле. «Къабарты эм Малкъар театрланы артистлери уа, бир бирлерини премьераларына баргъан бла чекленмей, табийгъатха солургъа окъуна бирге  барыучу эдиле. Мен битеу ол затланы кесим кёргенме, сабийлигим кулисаланы къатында озгъанды»,-дейди Фатима.

Кёзбау эте билмеген, таза ниетли, искусствогъа къуллукъ этген Уяналаны Валентина жашаудан 2002 жылда кетгенди, Жантууланы Исса уа андан сора юч жыл жашагъанды. Бу эки фахмулу адамны культурабызгъа салгъан къыйынларын унутуп къояргъа жарарыкъ тюйюлдю.