«Жюреклери ауругъанлагъа энчи физкультура хайырлы болады» ауруп башлагъанын къалай билирге боллукъду?

Кёплени жыл санлары жетсе, жюреклери ауруп башлайды. Аны биринчи ышанлары къаллайладыла, неге эс бурургъа керекди? Аны юсюнден врач – кардиолог  Жарашууланы Фатима бла ушакъ этгенбиз.

-Алгъын  жюрек чанчып, ауруп башласа, сейир этесе неден болду, деп.

-Жюрекни  арыгъанын, ауруп да башлагъанын сезмезге боллукъсуз. Жюрек ауруулагъа врачла  «тынч мурдарла» дейдиле. Ала не заманда башланнганларын  саусузланы асламысы  билмейди. Аны себепли сунмай тургъанлай ёлгенлени жууукълары, тенглери: «Тюнене сау эди да, бюгюн не болуп къалды?»-деп сейирсинедиле. Болсада  кесибизге болушаллыкъбыз: жыл сайын кардиологга барып.

 Бусагъатда айныгъан къыраллада ёлюмню баш сылтауларыны араларында жюрек ауруула биринчи жерни аладыла. Алимле  айтханнга кёре, адам улу табийгъатны бек  кирлендиргенди, ол а аны кесини саулугъун бузады. Дагъыда юйде аш этмейдиле, гыржын биширмейдиле жамауатны кёбюсю. Тюкенде сатылгъан аш, ётмег а химиядан толудула.

Былайда дагъыда бир затны чертирге сюеме: халкъны асламысы сау кюнню компьютерни аллында олтурады, шёндюгю мардалагъа кёре, хар ишчи жер аны бла жалчытылыныпды. Алай жашау кёргюзтгенди: кюн сайын  компьютерни аллында олтургъанлагъа не ауруу да бек терк жабышады. Табийгъатдан не къадар узая бара эсе да адам улу, ол къадар къарыусуз болады.

Россейни эм тыш къыралланы алимлерини прогнозларына кёре, жууукъ заманда кёпле шахарладан эллеге кёчерикдиле. Аны биринчи сылтауу-экономикада кризис. Алай шёндю  робототехника бек терк айнып барады. Шахарлада, шёндюча, кёп ишчи жер боллукъ тюйюлдю. Сюйселе – сюймеселе да, бир – бирле элге къайтырыкъдыла. Ол а саулукъгъа бек игиди. Табийгъатха жууукълукъ бизни кючлендиреди. 

-Жюрекни ауругъанын а не шартла кёргюзтедиле?

-Биринчиден, адам, не азчыкъ ишлесе да, терк окъуна арып къалады. Къоллары-аякълары  кёбюп, ауур боладыла. Сора адамгъа хауа жетмей башлайды. Сёз ючюн, бешинчи этажда жашагъанла фатарларына къыйналып минедиле. Бирде уа,  олтуруп тургъанлай, хауа жетмей, солуялмай, бууулуп башлайдыла.

Дагъыда саусузну жюреги къыстау урургъа болады, бир-бирде уа адам эсин тас да этеди. Ауругъанны кёкюреги къысханча этеди, къолу, сырты, инбашы да аурургъа боладыла. Жукъусу да бузулады, сылтаусуз къайгъы сезгенлей турады.

- Къаллай бир ауруу барды?

- Жюрек ауруула алтмышха жетедиле, аланы барындан да сакъланыр амал жокъду. Экологияны игилендирирге  кимни къолундан келликди? Бир инсанны  да угъай. Алай аурууну жайылыуун бир кесек азайтыргъа  уа онг барды.  Сёз ючюн, тютюн  ичмезге. Бу аман къылыкъны  хатасындан къан тамырла тардан- тар болуп, холестерин а бийик болады, ызы бла уа жюрек ауруйду.

Жаулу аш, фаст-фуд, консервантла болгъан жемиш суу, татлы аш саулукъну бек терк бузадыла. Хар  юй бийче ашны кеси  хазырларгъа  керекди. Дагъыда жюрекни бузгъан наркотикледиле. Героин, кокаин эм башха наркотиклени хатасындан жюрек клапан жыйырылады, жюрек-тамыр системаны иши бузулады.

- Физкультура болушамыды?  Огъесе тепмесек игимиди?

-Жюреклери ауругъан адамла физкультура бла кюреширге керекдиле. Бассейн, велосипед, йога, тренажёрла – ким не затха бюсюрей эсе да, аны бла кюрешсе, болушурукъду.

Жюрек - сейирлик затды. Ол адамны жумдуругъу чакълы бирди, суткагъа жюз минг кере тебеди. Аны сакъларгъа керекди - жети сагъатдан аз жукъларгъа жарамайды. Бир-бир адамла, жюреклери ауругъаннга ишекли болуп, кеслери аллына дарманла ичип башлайдыла. Алай этерге жарамайды. Жаланда врач салаллыкъды диагноз, жаланда  врач айталлыкъды не дарман кереклилигин.

Жюрекге солуу керекди. Олег Табаков совет жыллада бир спектаклин кёргюзтюрге къоймагъандан сора инсульт болгъан эди. Андан  бери кюн сайын тюшде режиссёр эки сагъат жукълап тургъанды.  Мардасыз, кёп ишлегенден адам ёлюп къалыргъа болады: жюреги ауурлукъну кётюралмай. Къысхасы, ишлеген адам солургъа да керекди.