«Сезимлерибиз, насыбыбызгъа ийнаныуубуз иммунитетни тутурукъларыдыла»

Жарсыугъа, ковидден сора кёпле къарыусуз болгъандыла, ишлерине къыйналып жюрюйдюле, кесеклеге окъуна хорлатып башлайдыла. Бизни саныбызны – чархыбызны  таплай тутаргъа не зат болушханыны юсюнден врач Къойчуланы Шамил  бла ушакъ этгенбиз.

-Шамил, сен  ковид кенг жайылгъанда Коммунаркада госпитальда ишлеп тургъанса.  Саусузланы араларында иммунитетлери къуруп, къарыусуз болгъанла кёпмю эдиле?

- Хау, аланы алгъын халларына къайтарыр ючюн, бек алгъа заман керекди. Кереклисича солургъа, ашны тап хазырларгъа, сора дарман багъыу да этерге  - битеу бу затланы толтургъанла саулукъларын кючлендиргендиле.  

Бусагъатда уа барыбыз да бир кесек мыккылбыз, нек дегенде къышны ахырына кюн да, витаминле да жетмей, сууукъла тийип, къарыусуз болабыз. Андан сора да, иммунитет, жыл сан келе-келсе, къарыусуздан-къарыусузгъа айланады, ол бегирек 50-55 жылдан сора эсленип тебирейди.

 Иммунитетни къарыусуз болгъаныны сылтауларындан бири жашырын инфекцияланы заманында багъылмагъаныды. Жылгъа бир кере  бир ненча вирусну болгъанларына бла къалгъанларына анализле берирге тийишлиди. Иммунитетибизни бегирекда цитомегаловирус, вирус Эпштейна-Барр эмда герпеслени  тюрлю-тюрлюлери эгеп турадыла. Бу анализле ОМС-ни хакъсыз тизмесине кирмейдиле, алай аланы  аслам лабораторияда берирге жарайды.

Тири халда инфекция табылса, вируслагъа къажау багъыу буюрурча врачха барыргъа керекди. Алай ол тири халда болмаса уа,  энишгеде сагъынылгъан амалланы хайырланнганлай туругъуз.

- Бир – бирлени айтханларына кёре, бал тузну хайырланыулары тохтагъанлай, къарыулары да къайтханды?

-Ол кертиси бла да алай болады.  Бал туз алайсыз да кёп продуктлада барды. Сёз ючюн, жемишледе. Аны юсюнден интернетде алимлени бек кёп статьялары барды.

- Ковидден сора аз да сууукъсурагъанлай окъуна, бир къыйын ауруу тийгенлей, къыйналыу кёпледе эслене болур?

- Сууукъ тийсе, адам  жыгъылып бир затын ачытса, неда бир эски аурууу бар эсе, санда – чархда воспаленияла жангыдан башланадыла. Андан сора да, татлы, къууурулгъан ашарыкъла эмда тюкен къыймала да къозгъайдыла аланы. Бу затла ковидден сора бегирек кёзге нек урунадыла? Адамла алыкъа ол алгъын харлларына къайтмагъанлары ючюн.

-Букъгъан воспаление болгъанын бла къалгъанын къалай билирге боллукъду?

- Врач айтхан анализлени берип.

- Семизлик а оямыды бизни саулугъубузну?

- Артыкъ семизлик  -  къоруулаучу клеткалагъа чырмауду. Саныгъызны – чархыгъызны ауурлугъуну индексин санагъыз (ИМТ): метрледе ёсюмюгюзню квадратха буругъуз, андан сора  килограммлада ауурлугъугъузну  ол тарихге юлешигиз. ИМТ жыйырма бешден  аслам эсе, арыкъ болургъа керекди.

Бу тарих керексиз жау воспаленияланы къозгъаргъа себеплик  этген затланы чыгъарады.  Андан сора да,  семизлик иммунный системаны  къоруулагъан  Т клеткалагъа жууаплы болгъан вилочковый безни (тимусну) ишлеуюнде чурумла чыгъарады.

- Аракъы микробланы къырады деген хапар тюзмюдю?

- Угъай, ол ётюрюкдю.  Къыздырыучу ичги  чегилени хырыуларын иничкертеди эм къаннга андан бактерияла тынч ётедиле, ол а жангы воспаленияланы къозгъайды, иммунитетни къарыусузландырады.

- Жукъу уа?

- Жукълагъан заманда санда  – чархда бузукълукъла тапландырыладыла, воспаленияла  къурутуладыла, иммунный клеткаланы чыгъарыугъа жууаплы система  жангыртылынады. Аны себепли  абадан адамгъа  суткагъа  жети-сегиз сагъат жукъу керекди.

- Жашаугъа сюймеклик а кючлендиремиди иммунитетни?

- Сёзсюз. Бизни сезимлерибиз, жарыкъ умутларыбыз, насыбыбызгъа ийнаныуубуз иммунитетни тутурукъларыдыла.