Все статьи

Бусагъатдагъы властьны баш борчларындан бири – тюрлене баргъан дунияда Россейни сейирлерин сакълауду

Отуз жыл мындан алгъа, 1991 жылда СССР-де биринчи эмда ахыр кере бардырылгъан референдумгъа къатышханланы 77 проценти чакълы бири Совет Союзну сакълар жанлы болуп къол кётюргендиле. Алай анга да къарамай, къыралны чачадыла. Бюгюнлюкде уа  жамауатда алгъын заманланы тансыкълау кюч алгъанча кёрюнеди. Кёпле, белгили политика къуллукъчула, алимле окъуна Совет Союзну аманлап турууну тохтатыргъа кереклисин айтадыла. Ол заманладан юлгю алыр затла бардыла, бек алгъа хар адамны да социал жаны бла  ышаннгылы къоруулауну системасын къайтарыргъа керекди, дейдиле.

Пенсиячылагъа ахча къалай къошулады

РФ-ни Пенсия фондундан (ПФ) билдиргенлерине кёре, ишлемеген пенсиячыланы страховой пенсияларына къошулады. Уруннганланы тёлеулерине уа индексация этилмейди. Алай  ала ишден кетселе, уруннган  заманларында  этилген битеу индексацияла пенсияларына къошуллукъдула.

Къонакъбай къыралгъа келгенде, аны адетин эсге ала билсенг, жашау этген тынч боллукъду

«Биз болмагъан жерде игиди» деген айтыуну хар бирибиз да эшитгенбиз. Тыш къыраллада жашаргъа итиннгенлени, анда хал мындан кёпге да ахшы болгъанына ийнаннганланы саны, айхай да, аз тюйюлдю. Алай, белгили фильмде айтылгъаныча, жер адамны угъай, адам  жерни ариу этеди.

 

Сабийни гаджет бла тюбешиую не къадар кечирек болурча этигиз

Шёндюгю заманны сабийлери планшетсиз, телефонсуз жашау этер амал болмагъан сунадыла.  Жарсыугъа, виртуал дуния алагъа кертини алышындырып къойгъанды.  Гаджетлени хайырланыуда гитчелеге керек болгъан жорукъланы юсюнден биз  биология илмуланы доктору, профессор, РАО-ну академиги, Жыл сан физиология институтну директору Марьяна Безруких бла «Комсомольская правда» газетни корреспонденти бла ушакъ бардыргъанбыз.

 

Акъсакъалны осуяты

Таурух

Андан бери талай жыл  озду. Сабийле тууа, жашдан къарт бола, кёп тёлю бир бирлерин алыша барадыла. Бу таурух а аууздан-ауузгъа ёте, бюгюнлюкде да халкъны эсинде  сакъланады.

КЪОБУЗ

Халимат къобузчу эди. Ол аллай къобузчу эди – элни тарыхында, ауузунда къалгъан, къобузун, ойнатхан угъай да, сёлешдире билген! Къууанч хапарына, жарсыу таралыууна, жюрек тасхаланы татлылыкъларына бла кюйдюргенлерине жалан бизни элни жамауатын угъай, Беш да Тау элде жашагъанланы, Къарачайдан, Къумукъдан келген къонакъланы да тынгылатхан.

Сейир, кюлкюмю законла

Законла адамны эркинликлерин къорууларгъа, аны хата-палахладан сакъларгъа деп кийириледиле. Биз барыбыз да алада жазылгъандан чыкъмай жашау этерге кюрешиучюбюз. Алай дагъыда бардыла законла, ала кертиси бла да болгъанларына ишеклик туудургъан. Дагъыда сейирли, кюлкюлю, ушагъыусуз, шёндюгю жашаугъа чыртда келишмеген аллайла да. Аланы бир-бирлери бла сизни шагъырейлендирейик.

«Къандес оюн»

 Анга дагъыда «Айдеш оюн» деп да айтхандыла. Малкъарлыла  сейир оюнла къураргъа не заманда да уста болгъандыла. «Къандес оюн» да аладан бириди. Бишген тауукъну  кёкюрегиндеги айыры сюекчикни алып, экеулен эки жанына тартадыла. Хар ким да уллуракъ жаны кесинде къалырча сындырыргъа кюрешеди. Сыннгандан сора: «Юсюнгде къалсын, эсиме салсын!» - деп, сюекчиклени бир бирлерине атадыла.

Вундеркиндле чырмауму этедиле?

Фахмулула бизни арабызда жашайдыла, алай – жашырынлыкъда. Бу сёзлени Германияда Ульмский университетни алими Альберт Циглер, энчи тинтиуню эсеплерин чыгъара, айтханды. Университет 1200 башланнган школда тинтиуле бардыргъанды, алада 40-дан артыкъ фахмулу сабийни ачыкълагъанды.

Бирден кюч салып кюрешиу танг хайыр келтиреди

Нальчикде Бийик-тау геофизика институтда Союз къыралны табийгъатны кирлениуюню гидрометеорология эм мониторинг жаны бла комитетини  коллегиясыны 70-чи жыйылыуу болгъанды.

Кёз жашла чыгъаргъан эмда узакъгъа созулгъан къарсла келтирген фильм

Зал тыкъ-тыкъма къараучуладан

Нальчикде Профсоюзланы къаласында 1943-1957 жыллада къарачай-малкъар  халкъны Орта Азияда бла Къазахстанда сюргюн жашаууна аталып «Приговоренные к забвению» деген документли фильмни премьерасы болгъанды. Озгъан жылланы эсге тюшюрюрге сюйгенле асыры кёпден, шахарда бек уллу кинозал алагъа тарлыкъ этгенди.

Диабетден сакъланыр ючюн, жашауну къалай тюрлендирирге тийишлиди

Диабетден ауругъанланы саны, медицина алгъа баргъанлыкъгъа, айхай да азаймайды. Андан къыйналгъанланы араларында сабийле да аз болмагъанлары уа бютюнда жарсытады. Аны юсюнден тинтиуню «Экспресс газета» бардыргъанды.

 

Халкъыбызны оюнлары къаллай уллу байлыкъ болгъанларын биз толусунлай ангылаялабызмы?

Мен эслей келгенден, бюгюнлюкде халкъыбызны жаш тёлюсюню  миллетибизни тарыхына, жашау турмушуна, оюнларына, жырларына бла тепсеулерине сейири уллуду. Бютюнда ала телевидение, радио неда интернет болмагъан кезиуде жаш адамла заманлары зауукълу ётерча къаллай амалланы хайырланнганларын билирге сюедиле. Кертиси бла да, шёндюгюлени асламы бир бирлерине тюбеселе окъуна, 10 минутдан телефонларына аралып, кеслерин къайры келишдирирге билмей тебирейдиле. 

Россей бла культура байламлыкъланы кючлеуге себеплик этгендиле

КъМР-ни 100-жыллыгъына

Патчах Россей  аны къауумуна кирген халкъланы ичинде интеллигенцияны ёсдюрюуге, аланы болушлукълары бла регионлада къыраллыкъны кючлеуге уллу магъана бергенди.   Патчах къырал регионлада   къан тёгюуню, урушну, къазауатны болушлукълары  бла тохташалмазлыгъын ангылап, аны орунуна  мамыр мадарланы хайырланыугъа кёчеди.

Атлы аскерни махтаулу жоллары бла

Кесигиз билгенликден, Ростов   областьны Мартыновка району Къабарты-Малкъарны Терк, Чегем, Черек,  Зольск, Басхан районлары бла шуёхлукъ жюрютеди. Анда жашагъанла бу административ - территория бёлюм  къуралгъанлы 80 жыл толгъаны бла байламлы бизден къонакъланы сакълагъанларын билдиргендиле.

Хобустаны тузлау

Къыш айлада хайырланыргъа деп жарашдырылгъан тахта кёгетлени бек игилеринден бири тузланнган хобуста болгъаны, адамны саулугъун кючлеуде ол кёп затха жарагъаны эрттеден белгилиди. Аны хазырлауда юй бийчеле энчи амалланы хайырланадыла. Аланы юслеринден «6 соток» газетде В. Лудилов жазгъанды.

Ырысхыгъа иеликни эсепге салыуну юсюнден

Бир талай заман алгъа Россейде жеринден тепдирилмеген ырысхыгъа регистрация этиу жаны бла жангы закон кийирилгенди. Ары дери уа мюлкге иеликни кёргюзтген къагъыт свидетельствола хайырланыудан кетерилгендиле. Ол тюрлениулеге юйю, фатары, дачасы, жер юлюшю, бир тюрлю мекямы болгъанла неда аллай мюлкню иеси болургъа сюйгенле эс бурургъа борчлудула. Юрист Марьяна Юхаранова айтханыча, энди къагъыт свидетельствола берилмейдиле. Инсанны жеринден тепдирилмеген ырысхыгъа эркинлиги болгъанына шагъатлыкъ а электрон реестрден выписка алып алай этиледи. Аны сейири болгъан хар ким да алаллыкъды.

Кючню бирикдириуню хайырлыгъа санап

«Каббалкэнерго» компанияны башчысыны орунбасары Аслан Балкаров РФ-ни Сюд приставларыны федерал службасыны Къабарты-Малкъарда Управлениясыны башчысыны орунбасары Олег Эфендиев бла тюбешгенди. Ала электрокюч ючюн кёп заманны тёлемей борч этип тургъанла бла ишни мындан арысында къалай бардырыргъа боллугъун сюзгендиле.

Адамланы къутхарыуну баш борчуна санап

Ишлерине кёллери бла берилип, адамлагъа игилик келтирирге излеп кюрешгенле, айхай да, не уллу ыспасха да тийишлидиле. Бютюнда уа аланы усталыкълары адамланы саулукъларын, жашауларын сакълау бла байламлы эсе. Аллай уланларыбыздан бири Биттирланы Керимди, ол МЧС-ни Нальчикде надзор эм профилактика иш жаны бла бёлюмюню башчысыды, ич службаны подполковнигиди.

Тюрк халкъланы дуниясында къурманлыкгъа союлгъан къойну санлау тарых магъаналы ангылаула бла байламлы болгъанды

Малкъар халкъ ёмюрлени теренинден келген тюрк халкъ болгъаны баямды. Малкъарлыла бла къарачайлыла бир халкъгъа саналадыла. Бурун заманлада бизни миллетге  ас-алан  дегендиле.  Малкъарда малны союу, санлау эм сыйлау адетлени къалай сакъланнганыны юсюнден хапарланы Тетууланы Хадис жыйып жазгъанды. Материал алгъаракълада басмаланнган эди, алай окъуучуларыбыз аны жангыдан беририбизни бир ненча кере излегенлери себепли, аны къайтарабыз, адет-тёрелерибизни сакълаугъа, билиуге бу магъаналы тинтиу иш да бир магъаналы атламды деген акъылны тутуп.

Страницы