Ёмюрю 300 жылгъа дери жетеди

Бу кюнледе Жангы жылны байрамына хазырлана, юйюрле назы тереклерин жасайдыла.  Къаллай Жангы жыл ансыз…Биз а сизге субай назыны юсюнден хапар айтыргъа сюебиз.

Назы- ол жашиллигин тас этмеген терекди. Жылны узуну ол башхагъа тюрленмейди. Нальчикни Солуу паркында аны эки тюрлюсю бардыла -шинжили (кёксюл) эм шаркълы.

Кёксюл назыны уллу, гитче да бек сюедиле. Ёсюп, къарыу алгъан терек артыкъ эс излемейди кесине. Алай жашыракълагъа уа ала кюч алгъынчы эс бёлгенлей турургъа керекди. Ёсген да бек тынч этедиле назыла. Россейдегилени бийикликлери 15 метрге жете кетеди. Тюрсюнлерине кёре, терекле кёксюлден къарамдыл жашилге дери белгилидиле. Къызгъыл эм кимит бетли кишиулары бла болмагъанча ариуду жаш назы.

 Шаркълы назы уа , жарсыугъа, бюгюнлюкде бек аз тюбейди. Табийгъатда да аны саны азды. Кеси КъМР-ни Къызыл китабындады. Ёсюп, тынгылы айныгъан терекни бийиклиги 32 -55 метрге дери жетеди. Жыл саны уа быллайны 3 ёмюр чакълы бола кетеди. Сыфаты бла да ол башхаракъды кёксюлден. Башындан энишге кенгере келген къалын бутакълы терек сейир ариуду. Аны ийнелерини къыйырлары бюгюлюпдюле. Ол себепден бек ачытмайдыла тийселе да. Асламында бу назы Кавказны агъачларында бла Азияда ёседи. Кишиулары уа иничке узунладыла. Къышны ахырына ала толусунлай ачыладыла эм аладан къанатлы бюртюкчюкле учадыла. Жел а аланы алып кетеди.

Ачыкъ ёзенде жаш терекчилеге къыйынды. Ала бузларгъа боллукъдула. Абаданланы тийрелеринде уа ёсген тынчыракъды. Уллу назыны тийресинде, аны ауанасы тюшген жерде, башха терекле ёсалмайдыла. Сёз ючюн, наратла бла къайын терекле. Назыланы тюплеринде жаланда агъач (таш) тюк бла акъ гюллю кырдыкла боладыла. Быллай агъачда жел окъуна урмайды.

Ийнелерин  назы терек 7-9 жылгъа бир кере алышады. Кюз артында ол жангыртылмай къалмайды. Агъачы уа назыны къагъыт, мебель жарашдырыргъа неда юй ишлегенде хайырланылады. Бийик таулада ёсген терекледен а асламында музыка инструментле ишлейдиле.

Бюгюн назы Жангы жылны баш белгисиди. Ансыз бу байрамны эс окъуна эталмайбыз. Алай назыны жасау тёрени уа Россейге патчах Пётр Биринчи 1699 жылда кийиргенди. Ма андан бери жашил, субай ариука хар юйюрню да сюйген къонагъыды.