Бир кюн тау элге бир сабий келген эди садакъа тилей. Аякълары - жалан, юсю - зыккыл. Адамла: «Къайдан келген болур бу жарлы? Кёзлери къысыкъладыла, узбеклими болур? Ай, хариб а, он жылы да толгъунчу факъыра жыйып айланнган, мындан ары къалай жашарыкъды?» - дей эдиле. Узбекча сёлешип да кёрдюле бир-бирле, ангыламагъанды. Жаланда орус тилни билгенди. Бирсле ашатдыла, тойдурдула, экинчилери юсюне кёлек бердиле, ючюнчюлери уа - ахча.
Темирчи Солтан а, гюрбежисинде ишлей тургъанлай, жашчыкъны эшик аллында кёрюп: «Кел, кел, къоркъма. Ким бласа?» - деп, ызына къарагъанды. Адамны эслемегенинде, сейир этди. Балачыкъ аны ангыламагъанын сезип, орус тилге кёчдю. «Айхай, тилинг сынса уа, не жарсыу. Бир сёзню айтсам, экинчисин эсиме тюшюргюнчю, иги кесек заман озады. Да хо, манга ким айып этерикди орусча жарты-къурту сёлешесе деп, къартма», - деп мурулдады кеси кесине.
Жашчыкъны бетине къарагъанында, кёзлерини мудахлыкъларына сейир этди. Не кёргенди бу балачыкъ, не сынагъанды, нек жылтырамайдыла кёз жилтинлери? Ким суу къуйгъанды къууанчлы жашаууна, ким басдыргъанды жарыкъ умутларын?.. Аякълары жалан болгъанларын кёргенде, жюреги чанчды. Хау, шёндю жылыды, кюзде, къышда уа не кюн келе болур жарлыгъа? «Гитче болгъанлыкъгъа, жангызлыкъны уа сынатдыргъанды анга жашау. Мен чал башым бла - жангыз, бу уа сабийлей...», - деп келди къартны кёлюне. «Эшитемисе, жашым, бу мени юйюмдю», - деп, гюрбежини къатында юйню кёргюзтдю. - Къаллай бир сюйсенг да, аллай бир жаша мында. Атынг а къалайды?» Жашчыкъ, жууап айтырны орунуна, сескенип, жиляп башлады. Анасы, аны атын къычырып, юйге чакъырыучусуму тюшдю эсине? Огъесе жууукъсуз-тенгсиз орамлада бир кеси къалгъанда кёрген зулмусунму эсгерди? Ким билсин ...
- Жиляма, жарлы, жиляма. Мени юйюм сени юйюнгдю. Энди санга бир адам да хыны этмез, мен къоярыкъ тюйюлме. Атынг а Осман болсун, - деп, къарт темирчи зыбыр къоллары бла баланы жилямукъларын сыйпады. «Жиляма, жашым, жиляма»,- алай анасы айтыучу эди анга, оюнлада къолун, аягъын ачытса. Къалай узакъда къалды ол жашау, насыплы кезиу...
…Гитче орус элчикде тура эдиле ала, атасына элде Юзбек дей эдиле. Ол туугъан жеринден бери ахча ишлерге келип, артда уа мында къалып къалгъанды. Анасы уа – балбетли, къысха чачлы, кём-кёк кёзлю Анастасия Ивановна садикде ишлей эди. Ингирликде, атасы да, анасы да ишден къайтхандан сора жашчыкъ аланы къатларында тыншчыкъ олтурургъа сюйюучю эди. Орамда къычырып, чабып ойнагъандан сора атанг-ананг бла бирге шошчукъ олтургъан нечик хычыуунду!
Бир кюн а ким эсе да аланы насып отларын ёчюлтдю - атасы аварияда ёлдю. Ол уста шофёр эди, алай аны аллына чыкъгъан а машинасына ичип тургъанлай олтургъан эди... Ючюсю да бирге ырахат олтуруучу кюнлери кёмюлдюле. Юйлери вокзалгъа ушап къалды. Ичгичиле жыйын-жыйын болуп келе эдиле алагъа. Ингир сайын - тюйюш, милиция...
Анасыны бети, кеф болгъанында окъуна, бир затны унутургъа кюрешип, алай унуталмагъанча - алай эди. Жашы биле эди ол нени эсинден ташларгъа кюрешгенин - ючюсю да тынч олтуруучу насыплы ингирлерин. Бир жол а анасы жокъ болду. Къайры кетди, ёлюпмюдю, саумуду – билмей эди бир адам да. Жашчыкъ да бир кюн автобусха олтуруп, шахаргъа кетди. Ол ачлыкъдан къача эди. Шахардагъы базарда, бирде урлап, бирде тилеп, башын кечиндирирге юйренди. Кесича юйсюзлени, ичгичи ата-аналаны сабийлерине къошулуп, бир жерден башхагъа кёчюп айланды. Нальчикде анга элледе ахча иги тюшеди деген эдиле. Ма аллай умут келтиргенди аны бу гюрбежиге.
Бир кюн Солтан, жашчыкъны да алып, таугъа барды. Уллу терекни къатына жетгенлей, къарт: «Тохта, жашым, тохта. Бир кесек солугъан да этейик», - деди. Сора, бираз тынгылап, былай айтды: «Билемисе, Осман, алгъын бу терекге адамла, Аллаххача, табынып болгъандыла. Ауругъан саулукъ тилегенди, къаратон - сабий, жарлы - байлыкъ. Энди биз мажюсюле тюйюлбюз, муслийманлабыз. Алай сеземе, билеме мен: кючлю жерди бу. Адамла бек кюсеген затларын айтхандыла былайда. Жюрекле ачылгъан, тилекле айтылгъан жер бош зат тюйюлдю. Осман, мен сени кёзлеринге хар къарагъаным сайын жаным уруйду. Мудахса, бек мудахса. Жашауунгда не зат тюрленсе сюесе, айт бу терекге. Сора ызымдан жетерсе».
Жашчыкъ терекге жууукъ барды. Ол кертиси бла да бек уллу, кючлю терек эди. Жер башына жууукъ тамырлары да ачылып. Арсарлы бола, къолун узатды да, терекге тийди. Аны къабугъу зыбыр, къургъакъ эди, алай Османнга андан бир жылыу келди. «Тылпыуу барды муну, ол адамча солугъан этеди. Эшитирикди, ангыларыкъды айтханымы»,-деп келди акъылына.
Сора тыншчыкъ, къолчугъун терекни юсюнден алмай: «Мен юйюме барыргъа, алгъыннгы тынч, насыплы ингирлени къайтарыргъа сюеме. Атам ёлгенди, ангылайма, энди мен аны ёмюрюмде да кёрлюк тюйюлме. Анам а, анам?.. Аны ёлюгюн бир адам да кёрмегенди. Ол сау эсе, къайтсын юйюбюзге. Манга къайтсын. Алгъынча, ол ишден, мен а школдан келгенибизден сора ингир сайын тынч олтурайыкъ бирге», - деди.
Сора темирчи, ишлеген агъач чурукъларын тешип: «Была уа санга саугъагъа»,-деп желле ачхан тамырларына салды. Ол чурукъла, илляула кибик, бир ариу затла эдиле. Женгилле кеслери да. Артха къайтханларында, жашчыкъ къыйналды. Не десенг да, элде орамлада жаланаякъ чапхан - бир, таудан тюшген а - башха.
Ингирде темирчи къоншуда къатыннга ахча берди: Османнга кроссовкала алыргъа.
Кюнлени биринде уа автобус бла элге бир тиширыу келди. Аны бети жаш бол
гъанлыкъгъа, чачы уа чыммакъ эди. Кём-кёк кёзлери да бир мудахла. Ол жашчыкъны анасы эди. Жолгъа тебирерден алгъа, жашчыкъ: «Анам, мени бир кесек сакъла, жумушум барды», - деп, юйден чапханлай чыгъып кетди. Ол терекге бара эди. Жетгенинлей, жууукъ адамынча, къучакълады, ийнакълады. «Сау бол. Тапды мени анам, биле эдим мен аны ёлмегенин. Юйюбюзде, алгъынча, ингирде бирге тынч олтурлукъбуз. Сау бол».
Атасы ёлгенли жашчыкъны кёзю биринчи кере жарыды. Сылай эди аны къолчугъу терекни, адамны сылагъанлай. Агъач чурукъларын салгъан жерине къарагъанында, сейир этип къалды: аланы жан-жанларындан тамырла чыгъып келе эдиле. Терек балачыкъны саугъасына ыразы болгъан эди.
