«Жашаууму бек иги кезиуюне газетбизде ишлеген жылларымы санайма»

  Жаникаланы Батталны жашы Мажит урунуу жолун республикалы «Коммунизмге жол» (шёндю «Заман») газетде башлагъанды эмда анда 40 жылгъа жууукъ заманны ишлегенди. Подчитчикден башлап, газетни бёлюмюню редакторуна дери ёсгенди.

Кёп жылланы басмада бет жарыкълы уруннганы ючюн КъМР-ни Баш Советини Президиумуну Сыйлы грамотасына тийишли болгъанды эм кёп башха саугьала да алгъанды.

Газетге ишлерге къалай бла келгенини юсюнден а ол былай эсгергенди: «Къыргъызстанда атам бла экиге айланнган эгечим Шауаланы Миналданлагъа къонакъгъа баргъанымда, Хочуланы Салихни хапарла жыйымдыгъын кёреме. Аны окъугъанымда, ана тилими асыры тансыкълагъандан, кесим жети кёкге кётюрюлген суннган эдим.

 Миналдан манга дагъыда  «Социалист Къабарты-Малкъар» газетде Байсолтанланы Алимге Совет Союзну Жигити деген ат аталгьаныны юсюнден малкъар тилде басмаланнган бетни окъургъа берген эди. Бир жанындан, таулу жашны жигитлигине къууандым, экинчи жанындан, бизни кеси тилибизде газет чыгъып тургъанын билдим. Кесим окъугъан бла кьоймай, аланы Ташкентде эл мюлк техникумда биргеме окъугъан малкъарлы, къарачайлы жашлагъа да бергенме, аладан уллу ыразылыкъ да тапханма».

1957 жылда уа, Мажит Нальчикде ана тилибизде газет чыгъып башлагъанын эшитип, ары барады. Ол заманда газетни баш редактору Кациланы Хабу эди. Ол: «Подчитчик этип алайыкъ, биз барыбыз да ол ишден башлап журналисте болгъанбыз», - деди, Мажит анга къууанып къалды.

 Айхай да, журналист коллективде биринчи ишлеп башлагъан тынч болмаз эди? Алай хар бирибиз да тамата тёлюню жанындан  къайгъырыулукъ, болушлукъ да тапханбыз. Мажит да анга ал кезиуде билеклик этгенлени дайым ыразылыкъ бла сагъыннганды. «Мен келген заманда газетде ишлегенлени хазна къалмай барысы да уллу жашау сы-наулары болгъан адамла эдиле. Коллективде бир бирни ангылау, бир бирни багъалау, уллуну, гитчени араларында намыс бек жюрюгенди. Малкъондуланы Хамит, Мырзаланы Алий, Маммеланы Магомет, Шауаланы Миналдан, Ностуланы Магомет, Батчаланы Шахийдат бла Думасар, дагъыда башхала жаш адамлагъа сакъ эдиле, насийхат сёзлерин къызгъанмагъандыла, ишни эбине юйретгендиле. Аны алайлыгъын мен кеси башымда сынагъанма. Аны ючюндю бюгюн-бюгече да алагъа жюрек ыразылыгъымы билдиргенлей тургъаным»,-деучю эди Жаника улу.

 Мажитни дагъыда бир айтханын унутмайма. «Жашаууму бек иги кезиуюне газетбизде ишлеген жылларымы санайма»,-деген эди ол бир жол. Анга мен толусунлай ийнанама. Нек дегенде,  эрттенликде тюз да ишге келгенлей, Мажит бек алгъа битеу кабинетлеге кирип чыкъгъанды, хар бирибизден тансыгъын алгъанды. Ойнай-кюле, жарыкълыкъны жайып кетер эди.

 Ол талай жылны газетни совет къурулуш, письмола бёлюмлерине башчылыкъ эт-генди, корреспондент болуп ишлегенди. Газет окъуучула бла байламлыкь жюрютюуге уллу эс бургъанды.  Ал жыллада ишчи-элли корреспонденте бла тюбешиуле, семинарла, газет окъуучула бла конференцияла бардырыу тёре эди. Ол затла газетни даражасын кётюрюрге, аны халкъгъа жууукъ этерге болушханларына сёз жокъду.

 Былайда быллай шартны энчи белгилерге сюеме. Газетде критика материалла терк-терк чыкъгъандыла. Фельетонланы, «Ыргъакъда» чыкъгъан материалланы письмола бёлюмю тийишли жерлеге жиберип, аладан жууапла да алып тургъанды. Ала газетде да басмаланнгандыла. Аланы окъуучуларыбыз бек жаратхандыла, артда иш да, аллай рубрикала кетгенде, бизни эрттегили окъуучуларыбыз аланы излеп, сурап тургъандыла.

Совет къурулуш бёлюмню иши уа бютюнда кёп эди. Анда къырал органланы, жер-жерли Советлени толтуруучу комитетлерини ишлерини юслеринден тюрлю-тюрлю темалагъа жыл сайын кёп материалла хазырланнгандыла. Сёз ючюн, право низамны сакълаучу органланы ишлерин ачыкълау жаны бла бардырылгъан республикалы конкурслада бизни газет биринчи жерлени кишиге бермегенди, аны ючюн сыйлы грамоталагъа, ахча саугъалагъа кёп кере тийишли болгъанды.

 Алай Жаникаланы Мажит окъуучуларыбызгъа бек алгъа маданият темагъа жазылгъан аламат статьялары, очерклери бла белгили эди. Ол теманы  жюреги бла жаратханы, уста билгени да кёрюнюп тура эди. Республикада белгили жырчыларыбызны, артистлерибизни, композиторларыбызны, жазыучуларыбызны, журналистлерибизни юслеринден очерклери, статьялары 60-чы, 70-чи, 80-чи жыллада терк-терк чыкъгъандыла. Алада ол бек алгъа интеллигенциябызны фахмулулугъун, миллет культураны айнытыугъа салгьан кьыйынларын ачыкълагъанды.

 Аны бла бирге  тюрк миллетли халкьланы айтхылыкъ жырчылары, жазыучулары бла газет окъуучуларыбызны дайым шагъырей этгенлей тургъанды. Сёз ючюн, Узбекистанны айтхылы жырчысы Тамара-ханум, Къазахстанны булбуллары Кюлеш Байсеитова, Роза Бакъланова, Шара Ханжарбекова, дуниягъа аты айтылгъан къазахлы жазыучу Мухтар Ауэзов дегенча уллу фахмулу адамла аны журналист ишинде магъаналы жерни алгъандыла. Аны Кюлеш Байсеитованы бла Мухтар Ауэзовну юслеринден «Коммунизмге жол» газетде чыкъгъан очерклери бир кезиуде Алма-Атаны музейинде тургъандыла.

  Аны орус композиторланы-классиклени юслеринден очерклери да эсимдедиле... Уллу Ата журт урушну заманында бизни республикагьа Москвадан кёп композитор, артист келген эдиле. Аладан бир кьаууму кьабарты, малкьар темагьа симфонияла, жырла жазгьан эдиле. Сёз ючюн, Сергей Прокофьев Нальчикде эвакуацияны кезиуюнде ‘Танкчыны анты” деп, Деппуланы Хакимни жигитлигине атап, жыр жазгьан эди.

 Композитор Николай Мясковский 23-чю симфониясын къабарты эмда малкьар макъамланы хайырланып къурагьанды. Аны баш ёзеги уа малкъар лирика жырла болгъандыла.

  Пенсиягъа чыкъгъандан сора да, Мажит газет бла байламлыгъын юзмеген эди. Жазгъан да этгенди, журналистлени да жокълагъанды, газетни сюйюп да окъугъанды. Газетибиз игиден иги бола барады, деп да къууаныучу эди. «Хауа «Жашау халларынгы» сюйюп окъуйма, аллай материалларынгы терк-терк  басмалай тур»,-деп да кёллендирген эди мени. Жаш журналистлени къалам ызларыны да энчилигин да эслегенди. Жазгъанларына эс бургъанлай тургъанды, аланы усталыкъларыны жылдан-жылгъа ёсе баргъанына къууаннганды.

Кезиулю кере келгенинде уа, былай айтхан эди: «Мындан алда Хасанияда дууа-да болгъанымда, къартланы  «Заман» газетни ол, бу номеринде быллай статьяланы окъудунгму деп, бир бирлерине соргъанларына, газетде ишлегенлеге  ыспас этгенлерине, кесиме айтылгъанча, ыразы болгъанма. Абадан адамларыбыз газетибизни бек сюедиле, окъугъан да этедиле. Жаш тёлю да ол жанына асламыракь эс бурса керек эди. Ана тилибизде жазылгъан газет хурттакланы окьургъа кюсеген жылланы биз унутургъа керек тюйюлбюз. Уллубуз, гитчебиз да ана тилибизни тыпыр ташы болгъан газетибизни багъаласакъ, жаш тёлюню адеп-къылыкъгъа юйретирге, жашау жолуна хазырлаугъа, миллет культураны айнытыргъа себеп боллугъуна, онг берлигине мен толу ийнанама». Бу сёзле Жаникаланы Мажитни ич сырын толусунлай кёргюзтген сунама.