Журтун кенгден жарытхан жулдуз

Чубокланы Алий 1942  жылда 12 мартда Огъары Жемталада туугъанды.  Къагъанакълай атасындан  ёксюз къалады. 1944 жылда уа ол тамата эгечлери Маржанат бла Арзият эм аналары Алтууланы Рахимат халкъыбыз бла бирге Орта Азиягъа  кёчюрюледиле.

Ала Къыргъыз ССР-ни Фрунзе областыны Ивановский районуну колхозларында  бирине тюшедиле да, Рахимат анда бал туз чюгюндюр ёсдюрген бригадада ишлейди.

Алий арыкъсуу жашчыкъ эди. 1950 жылда школгъа биринчи кере келгенинде, аны дерсге эс буруп тынгылагъанына устаз сейир этип тургъанды. Экинчи кюн жашны анасына тюбегенинде: «Жашынг жетсе, сени бек къууандырыр, къарап тур, ол бир уллу алим болмаса» , - деген эди.

Бешинчи классха дери Алий Къыргъызстанда окъуйду. Школну уа Азиядан къайтхандан сора Тёбен Жемталада алтын майдалгъа бошагъанды. Ол жыл окъуна Владикавказда медицина институтха киреди. Аны хирургия бёлюмюнде окъуйду. Окъуууна да кёл салады. Анда студент ишлеге да тири къатышып, институтну комсомол организациясыны секретары болуп да тургъанды. Окъууун а 1966 жылда айырмалы бошайды.

Жууукълары Алий элине  жууугъуракъда ишге тохтар деп умут этген эдиле.  Алай окъуу кёллю жаш Москвада ординатурагъа барады. Анда окъуй  тургъанлай бир жылгъа аскерге къуллукъ этерге чакъырадыла. Аны да тийишли тамамлап къайтып келеди да, окъууун андан ары  бардырады.

1970 жылда  аспирантураны бошап,  медицина илмуланы кандидаты болады. Илму ишин андан ары бардырып тебирейди. Профессор Елена Анатольевна  Громовагъа келип: «Энди юйюме, анамы  къартлыкъ кюнюне къарайым, элиме жууугъуракъ барайым. Анда да  табылыр манга иш», - дейди.

Профессор былай дейди: «Энди сен къуру ананы угъай,  битеу да  къыралыбызны уланыса. Бу ишде мени бир  ангылауум бар эсе,  сени жолунг илмуду. Хар адамны аты башхача, къадары да  башхады. Атанг Рамазан колхозчу болгъан эсе, сен а алимсе. Ол жолдан тайма. Мен  ийнанама, ананг сени  сайлауунгу ангылар».

Алай бла Чубок улу Алий илмуну жолун сайлайды. 1970 жылда  Москва областьда Пущино шахарда СССР-ни Медицина илмуланы академиясыны биофизика институтунда ишлеп башлайды.

Хар адамны мыйысы миллиардла бла  клеткаладан къуралады. Ала бир бирлери, адамны башха саныны, чархыны клеткалары бла да къаты байламлыдыла. Мыйыны бла саныны башха  клеткаларыны байламлыкъларына уа медицина тилде  медиатор дейдиле. Медиаторла жюрекде, бюйрекледе да боладыла. Алай аланы жумушлары мыйыныкъыладан  башхаракъдыла. Медиаторну магъанасын орус тилге  кёчюрюп ангылатса,  «передатчик»  деп алайды.  Медицинада дагъыда биоген аминле деп да барды,  ала уа  медиаторлагъа бойсунадыла,  аланы айныуу бла байламлыдыла. Бу  айтылгъан затланы тинтиу жаны бла байламлы болгъанды Алийни иши да.

1984 жылда  апрельде  СССР-ни Илмула  академиясыны Президиумуну  оноуу бла Чубокланы Алийге: «Адамны эм  жаныуарланы физиологиялары» усталыкъгъа  кёре тамата къуллукъчу деген алим ат берилгенди.

Аны аллында уа  1970 жылда ол  «Меноаминергическая регуляция развития мозга  костнатальном антогенезе»  (организмде бирча ишлеген, бир бири бла байламлы, бир тукъумлу клеткаланы  морфофизиология тинтиу) темагъа кёре доктор диссертация ишин башлайды.

1989 жылда уа таулу жашха СССР-ни  Министрлерини Советини Бийик  аттестация комиссиясыны  оноуу бла медицина илмуланы  доктору деген сыйлы ат бериледи. Ол жыл окъуна аны СССР-ни Илмула академиясыны Биофизика институтунда нейромедиатор бёлюмюню  лабораториясыны таматасыны къуллугъуна саладыла.

Алий кёп жылланы алгъыннгы къыралыбызны Илмула академиясыны биофизика илму  советини  сессиясыны ишине  тири къатышханды. 1989-1992 жыллада уа аны  председатели да болуп тургъанды.   Ол  Битеусоюз симпозиумлагъа да  къатышханды. Алагъа тыш  къыралладан да атлары айтылгъан специалистле, алимле келгендиле.

Ол  кесибизде, тыш къыраллада да жюзден артыкъ илму иш басмалагъанды. 1992 жылда уа Москвада «Илму» басмада  Чубок улуну «Биоген аминле эм мыйыны ёсюую» деген  сейирлик  монографиясы. Ол аны кёп жылланы ичинде бардыргъан морфология эм нейрофизиология тинтиулеридиле. Ала уа белгили болмагъан биоген аминлени морфо-генетика энчиликлерин -серотинни, норадреналинни  ачыкълагъандыла эм ара нерв жан тамыр системаны онтогенезде клеткаларыны  морфо-функциональный  айныуларыны  къыйын процесслерини магъаналарын кёргюзтгендиле.

Ол  тинтиуледе табылгъан затла биоген  аминле эм башха нейромедиаторла  мыйыны айныууну концепциясыны мурдору болгъандыла. Алийни башламчылыгъы бла медицинаны кандидатыты, докторуна ишле да къуралып тургъандыла.

Кёп жылланы ичинде Алий халкъла аралы симпозиумлагъа, конференциялагъа  къатыша келгенден сора да,  Италияны, Германияны, Великобританияны, Францияны, Канаданы, Американы эм башха къыралланы атлары айтылгъан алимлери бла байламлыкъ  жюрютгенди.

Жарсыугъа, ол  кёп жашамады. Къыйын ауруудан сора 1992 жылда дуниясын алышханды. Анга ол заманда 50 жыл бола эди.   Кёп жерледе аты игилик бла айтылгъан Чубокланы Алий туугъан эли Огъары Жемталада асыралгъанды.