Балет саулукъну кючлеуге ахшы себепди, республикада аны айнытыргъа кюреширикме

Кёп болмай Нальчикде балетден «ARMONIA» деген школ ачылгъанды, ол Экинчи Таманский дивизияны орамында 31-чи номерли юйде «Кюнлю шахарны» къатында орналыпды. Аны башламчысы Роксана Ардашаевады.

Бюгюн Роксана газетни къонагъыды. Бизни бла ушагъында ол балет адамны саулугъун, ол санда психология жаны бла да къалай кючлерге боллугъуну, аны сабийлеге, абаданлагъа да хайырлылыгъыны юсюнден айтханды.

- Роксана, ушагъыбызны аллында балет школну ачаргъа оюм къалай келгенини, ары ким жюрюрге боллугъуну, устазларыгъызны юсюнден билдирсенг эди.

- Гитчелигимден бери да чыгъармачылыкъгъа сейирим болгъанды, искусствогъа бла спортха тартыннганма. Балет школ къураргъа оюм а талай ай мындан алгъа келгенди, аны да мычымай жашауда толтурургъа кюрешгенме. Жарсыугъа, сабийлигимде быллай жерлеге жюрюрге онгум болмагъанды – атам бла анам классикалы хореографиягъа юйретген ара къаллай бир излеген эселе да, табалмагъандыла. Аны ючюн школну,  кесимдеча, жюреклери бла искусствону быллай ариу тюрлюсюн жаратхан адамлагъа болушур муратда ачханма.

Устазыбыз а Фатимат Махтуевады, ол ишинде чынтты профессионалды. Бусагъатлада ишлеп башлагъаныбыз, болсада бизге келирге сюйгенлени саны аз тюйюлдю. Араларында абаданла, гитчеле да бардыла, аланы жыл санларына кёре юлешип, бирча эс бёлюп ишлейбиз. Бери уллайгъан адамла да келаллыкъдыла, аланы багъыу растяжкагъа юйретирикбиз.

- Республикабызда балет кёплеге сейир а болурму?

- Хау, деп сунама. Башда сагъыннганымча, келгенле кёпдюле. Сора, Къабарты-Малкъарда спортха уллу эс бурулады. Балетде да жарау уллу жерни алады. Анга спортну ариу, назик тюрлюсюдю дерге да боллукъду.

- Сабийлеге балетни хайырлылыгъы недеди?

- Балет ариу болгъанындан тышында, адамны тёзюмлю болургъа юйретеди, чархын саулай да кючлейди. Бир жарым жылны юйреннгенден сора, балагъыз гуппур болмагъанлай, аркъасын тюзетип олтургъанын, сюелгенин, ариу къымылдагъанын эслериксиз, ол эстетика жаны бла айнырыкъды, координациясы игиленирикди.

Юйретиуге 4 жыллары толгъан эм андан абадан сабийлени алабыз. Бу жыл санда ала устаз айтханны ангылайдыла, этерге кюрешедиле. Тёртжыллыкъ сабийни чархы мында керекли упражненияланы эталырча айныпды. Балагъыз балетде жетишимли болурун сюе эсегиз, кечге къалмагъыз. Алай ата-аналагъа айтыргъа сюеме, сабийигиз кеси неге тартыннганына да къарагъыз, келтиригиз, жарау этип кёрсюн. Тепсеуню жаратып къалса игиди, сайлауну ол кеси этерге тийишлиди. Бираз заманны кюрешип, артда башха затха бёлюнсе, жарсымагъыз. Балетге къоратхан заманы бошуна кетерик тюйюлдю, ол башха тепсеулеге, неда спортха юйреннгенде тынгылы мурдор боллукъду.   

- Ата-анала къызчыкъларын ийселе да, жашларын балетге берирлерине ийнанган къыйыныракъды.

- Кёп ата-анала жашларын балетге келтирселе, ол тышырыу маталлы болур, деп къоркъадыла. Алай ол ашыгъышлы оюмду. Классикалы тепсеу инсанны спорт эм эстетика жаны бла айнытады. Балет бла профессионал халда кюрешген жашла чырайлыдыла, къарыулудула. Ала спортну башха тюрлюлери бла – жюзюу, теннис, атлетика – кюрешген гёжефлеча ёседиле. Мында да къыстау жарау, ауур упражненияла, конкуренция бардыла. Секириулени бла тёп-тёгерегине айланыуну техникалары окъуна къалай къыйындыла! Алай бла сабийни сейири бар эсе, тыймагъыз. Айтханымча, артда жашауунда спортха кёчсе да, ол анга жангыз хайыр келтирликди. Мында жангы шуёхла табарыгъы уа дагъыда бир ахшылыкъды.

- Абаданлагъа уа балет бла кюрешиуден себеплик бармыды?

- Кёп адамланы тюненелери бюгюннге ушайдыла, хар кюнлери бирча ётеди. Аллай кезиуледе психологла жашауларын толусунлай болмаса да, аз-маз тюрлениуле этерге уа чакъырадыла. Бир жангы зат бла кюрешиу адамны кёлюн иги да кётюраллыкъды, къуру да мугурайып тургъандан сакъларыкъды, сёз ючюн, сурат ишлегиз, тепсегиз, спорт бла кюрешигиз. Балетни ахшы жанлары уа аз тюйюлдюле. Биреуге чабыу жолчукъда жарау этиу эригиулю кёрюнюрге боллукъду, башхагъа уа тренажёрлада кюрешиу къыйынды. Тепсеуле уа зауукълудула, ала санланы чыныкъдырыргъа, жарыкъ кёллю болургъа да болушурукъдула. Аланы дагъыда бир ахшы жанлары – балет бла бир сагъат кюрешгенде адамны чархындан 500 ккал кетеди, залда аллай бир ауурлукъну кетерир ючюн а тамам эки сагъатны жарау этерге керекди. Сора, ол тынгылы кардио жарауду. Упражненияла ариу, субай да этилирча уа, программагъа санланы создуруу упражненияла да киредиле. Ала сингирледе, мышцалада да аурууланы багъаргъа, саулугъугъузну игилендирирге ахшы себеплик этерикдиле.

- Баям, тепсеуню субайлыкъ бергени кёп тиширыулагъа магъаналыды.

- Школгъа жюрюгенле балеринала болмасала да, балетге тёрели халда заман тапханла сокъуранырыкъ тюйюлдюле. Кёл салып кюрешгенни уа ол къууандырлыкъды: инсан аркъасын, боюнун тюз тутаргъа юйренирикди, жюрюгенде ариу кёрюнюрюкдю. Тренажерла бла кюрешгенде адамны мышцалары иги да ёсерге боладыла, тиширыугъа аллай мазаллылыкъ артыкъ бек ушамайды. Мында уа бу кемчилик жокъду. Алай бла балет бираз арыгъырыакъ болургъа излеген, алай субайлыкъларын сакъларгъа эм ёсдюрюрге сюйгенлеге жарарыкъды.

 - Ушагъыбызгъа кёре, балет ол жангыз тепсеу тюйюлдю, анга, спортну тюрлюлериндеча, жарау, растяжкала да киредиле. Алай эсе уа, чекле да болурла.

- Балет бла кюрешир ючюн, аны, бек алгъа, жаратыргъа керекди. Ол кёлюгюзню жарытмай эсе, жараудан хайыр аллыкъ тюйюлсюз. Арыкъ болургъа болушханын айтхан эдим. Алай адам 10-15 килограммгъа эм андан кёпге азайыргъа излеп, залгъа жангыз аны ючюн келе эсе, бу эсеплеге хазна жетер. Балет санланы чыныкъдырады, белгилегенимча, субайлыкъ къошады. Адамны жиклери ауруй эселе, станокга сюелиу хата келтирирге боллукъду, быллай болумлада стретчинг неда  йога хайырлыдыла.

Саулукъну сакълаугъа тепсеу хайырлы, зауукълу да себепди, ол адамны керексиз, ауур сагъышларын да селейте, жангы къууумлагъа кёллендиреди, депрессияны, ачыуланып, мудах болуп турууну, арыгъаныгъызны кетереди. Мында мышцаланы битеу къауумлары ишлейдиле, жюрек-тамыр система, иммунитет кючленеди, инсанны чархы саулайда жашыракъ, тири болады. Тепсегенде адамны мыйысы да иги ишлеп башлайды, кёп затны эсинде туталады. Сора, дагъыда бир ахшы шарт – тепсеу бла кюрешген адам кеси кесине ийнанып, кеси кючюне, ариулугъуна ышанып башлайды.

- Ишим бла байламлы кёп тренерле бла сёлеширге тюшеди, ала барысы да растяжкаланы хайырлылыкъларын белгилейдиле. Сен да аны юсюнден сагъыннганса.

- Ол саулукъгъа, керти да, хайырлыды, аны юсюнден къытай медицинада да айтылады. Алай аны да тюз эте билирге керекди, упражненияланы кезиуюнде санла ачытыргъа боладыла. Алай аланы тюз этсегиз хычыуун окъуна кёрюнюрюкдю. Былайда тюз солууну техникасы да болушурукъду: терен, акъырын солургъа керекди. Растяжканы халат бла этсегиз а, нерваланы къысдырыргъа боллукъсуз, ол кесин терк эм къаты ачытханы бла билдирликди – быллай кезиуде упражненияны тохтатыргъа керекди.

Абаданлача болмай, сабийлеге, сюеклери алыкъа толу къатмагъанларыны хайырындан, санланы создуруу тынч бериледи. Гитче жыл сан гимнастика бла кюреширге эм иги заманды. Ол аланы аркъа сюеклери, жиклери тюз ёсерлерине, нерва системалары чыныгъырына себеплик этерикди. Сабий къыйналып жукълай эсе, анда да болушурукъду.

Белгилерге сюеме, интернетде растяжкагъа юйретген кёп роликле бардыла. Алай аланы ал кезиуде болса да, хата чыкъмазча, тренер кёре этсегиз игиди.

- Роксана, ахырында тёрели соруу – алда къаллай муратларыгъыз бардыла?

- Республикада балетни айнытыргъа, аны адамланы саулукъларына кёп ахшы жанлары барды. Бу муратымы толтурур ючюн, къарыууму аярыкъ тюйюлме.