АСЫРЫ АЯРГЪАмы КЮРЕШЕ БОЛУРБУЗ?

Дунияда, тёгерегибиздеги бола тургъан тюрлениулени, болумланы юслеринден бизни газетибизге аны дайым окъугъанла, аны бла байламлыкъ жюрютгенле кеслерини оюмларын, сагъышларын билдиредиле. Бу жол а кесини жаш тёлюню юйретиу бла байламлы сагъышларын редакциябызгъа Гуманитар тинтиуле бардыргъан институтну илму къуллукъчусу Локияланы Жаухар жазып ийгенди.

Жашауда болгъан тюрлениулени эслерге, ангыларгъа, тийишлисича оюмларгъа кюрешебиз. Алай бирде эм сыйлы кёрген затларыбызны, жел сууургъан чапыракъча, ангылашыныусуз болумгъа онглатабыз. Тилибиз, динибиз, адет-тёребиз, дуниядан ангыламыбыз, бир сёз бла айтханда, хар затыбыз да тюрлене барады.

Сагъышлагъа бата, элни школуну жаны бла ётдюм. Мектепни аллы машинадан толуду. Баям, жыйылыу болур деген сагъыш келди. Алай, къонгуроу таууш бла бирча мектепден чабышып чыкъгъан сабийле, бирер машинагъа олтургъанларында, халны тамам оюмладым… Энди школгъа жаяулай барып къайтхан тёре  кете барады. Андан узакъда, къоншу элде жашагъанлагъа, не саулугъу бла байламлы чекленнген онглары болгъанлагъа сёз айтырча тюйюлдю, алай, элни ичинде тенглери бла хапарлаша, жаяу школгъа барып къайтхан сыйсыз жумуш нек болгъаны уа соруулуду.

Даулашсыз, заман къоркъуулуду. Болсада ёсюп келген тёлюню бу халда керти жашаудан айырыу, жаяу жюрюрге, дуниядан хапар билирге къоймай, бирер машина элтип-келтирип, хазыр ашны ашатып, ашагъандан сора энчи отоугъа ашырып, андан къазауатда репетиторгъа ашырып, юйден, къоншу-тийреден да айырып барыу а тюз болурму? Не медет… Заманны сурамы  алайды.

Сагъышымда кесим школгъа жюрюген жыллагъа  къайтдым. Ол заманда Лашкута бла Жанхотия эллеге  экисине да бир школ болгъанды. Ол Жанхотияда  орналып, «Лашкута элни орта школу» деген атны жюрютгенди. Анда къабартылы, малкъарлы сабийле да окъугъандыла. Лашкутадан Жанхотия элге да  иги кесек жол барды. Болсада ол заманда  машина бла  сабийин школгъа элтген  ата-ана аз эди. Жолда гитче, къарыусуз сабийлеге таматаракъ школчула, устазла сагъайгъандыла, болушхандыла, бирини терс иш этгенин эслеселе,  урушхандыла, ариу-эрши айтыргъа да базыннгандыла.

Школда къабартылы сабийледен таулу жашла-къызла асламыракъ болгъаны себепли, ала тауча да  иги билгендиле. Ол заманда миллет айырыу деген ангылам башыбызгъа келмегенди. Биз да, юйреналгъаныбызча, къабарты тилден сёзле, айтымла билирге кюрешгенбиз. Жарсыугъа, бюгюнлюкде къабарты, малкъар тилни билирге да кёпле ашыкъмайдыла. Тап кеслери орусча  эркин сёлешалмагъан амма-аппа да, кючлерин жыйып, туудукълары бла орус тилде жаркъмаларгъа кюрешедиле.

Бизни керти тенглерибиз, оюнларыбыз, жарыкъ жылтырагъан жулдузларыбыз, кёк жашнаса, Аллахдан тилек этип, кеслерине къысхан аммаларыбыз, айран буштобуз, нартюх гыржыныбыз, чайкъалгъан жауубуз, кюлде бишген нартюхюбюз эм башха сейир затларыбыз бар эдиле. Таш юсюнде жабыу салып, оюнла къурап, ёз тилибизде сёлеше, таматалагъа тынгылай, айтханын ангылай, терс ишибизге уяла, саусузгъа сагъая, къартха болуша, адамла бла сёлеширирге сюе эдик. Хау, бизде жокъ эди бюгюннгю кюнню эсирик зауукълугъундан бир къауум затыбыз, алай биз кесибиз зауукълу дунияны балалары эдик.

Бюгюнлюкде сабийлени бешикден тюшгюнчю телефонлагъа, компьютерге бёлейбиз,  ишден аяп, бирер отоугъа солургъа ашырабыз, школдан чыкъгъынчы алларына машина бла барабыз. Юйреталмайбыз таматаланы айтханларына къулакъ салыргъа, сёз жутаргъа, оюмларгъа, табийгъатыбызны зауукълугъун кёрюрге, тилибизни байлыгъын тергерге, адетлерибизни ариулугъун сакъларгъа. Асыры аяргъа кюрешгенден, аланы жашаудан зауукълана билмезча  этип барабыз. 

Ким биледи, заман оза баргъанда, бюгюн ёсюп келген тёлю биз алагъа саугъалагъан «тынчлыкъ» ючюн бизге ыспасмы, дауму этерле? Жаныбыздан сюйген сабийлерибизге, игилик этер акъылда, жауубуз этмез хатаны кесибизми эте болурбуз? Аны къалайлыгъын жаланда заман белгилер. Алай, асыры аяргъа сюйгенден, бу ариу тёлюню, салкъында ёсген ханслагъа ушатыпмы бара болурбуз деригим а келеди.