Келигиз, бирге кюлейик

Жер башында жашагъанланы араларында бир къауумла атларын кеслерин башхаладан сейирлик кёргюзтюрге кюрешип, чамлары, адамла бла сёлеше билиулери бла  атларын ёмюрлюк этгендиле. Алай дуниягъа алыкъа  Насрахожача лакъырдачы, кюлкюлю, оюнчу, уллугъа-гитчеге да жууап таба билген адам чыкъмагъанды. Шёндю окъуна жыйылгъан жерледе - ныгъышлада, той-оюнлада аны атын сагъынмай къоймайдыла. Насрахожаны кюлкюлюк хапарларындан эрикмейдиле. Бюгюн аны бир къауум хапары бла сайтыбызны бетинде сизни шагъырей этерге сюебиз. Аланы басмагъа жазыучу, фольклорчу Жулабланы Юзейир хазырлагъан эди.

Насрахожаны хапарлары, чамлары, XIX ёмюрню аягъында Ташкентде, Казаньда, Бакуда, Стамбулда, XX ёмюрню башында Душанбеде чыкъгъандыла. Бир-бир къыраллада аууз, кёлден адабият, чам хапарчыкъла да Насрахожаны аты бла жюрюгенлерин да айтадыла. Аланы ичинде дин бла байламлылары да бардыла.

 «Шуёхундан» айырылыу

Насрахожа юй бийчеси ауушханда жилямагъанды. Бир ыйыкъ озгъанлай а эшеги ёледи. Ол заманда элни эсин бурдуруп сарнайды. Къоншулары, сейирге къалып:

- Эй, Насрахожа, сен бек къужур адамса. Юйдегинг ёлгенде, кёзюнгден бир тамычы жилямукъ таммады. Ол къарт эшек ючюн а къоншуланы къаратып нек жиляйса, деп тырман этгенлеринде, Насрахожа:

- Эй, жамауат, сиз билемисиз, тиширыуум ёлгенде, арбазгъа жыйылгъанла: «Хайт де, Насрахожа, Аллах буюрса, санга дагъыда бир тиширыу табылыр»,- деп, кёл этдире эдиле. Эшегим ёлгенде уа, жангыз биригиз окъуна, санга энтта да бир гылыу табылыр демегенсиз. Аны ючюн жиляйма.

- Алай эсе, жиляма, санга ол эшекни берген Аллах энтта берир бир уллукъулакъ,- деп кёл этдиредиле.

- Эй, шуёхла,- дейди Насрахожа,- ол мен билген Аллах эсе, бек осал эшекни багъасын юч жюз кюмюшден учуз этмез,- дегенди Хожа.

Манга кёрюнме ансы…

Бирсилеча, Насрахожагъа да, ол кеси кёрмей, бир къыз келтиредиле. Ол бек аман эриши болады. Той бошалгъандан сора юй бийчесин къарап кёргенлей окъуна,  Насрахожа мыккыл, мудах болады. «Да, не этейим, Аллах буюргъан алай эсе»,- деп, кеси кесине кёл этдиреди. Бир-эки кюнден къатыны  къатына жанлай:

-Алан, жууукъларынгдан кимге кёрюнюрге керекме?- деп соргъанды.

- Кимге сюйсенг да анга кёрюн, алай манга кёрюнме ансы дегенди,- Хожа.

Тёзюмлюлюк

Къатын къаугъа эте башласа, Насрахожа, аны бла даулашмаз ючюн, тышына чыгъып олтура болгъанды. Ол а, тюйюшюрге нёгер тапмаса, къумгъанны суудан толтуруп, эрини башына къуюп, аны ачыуландырыргъа кюрешгенди. Ол а, ышара-ышара, тынгылауну басханлай, олтура. «Насрахожа, сен къаллай тёзюмлю адамса!» - деп сейир этселе:

 -Кёк жашнап, от чакъгъандан сора жауун жауарыгъын билеме да, аны ючюн тёземе,- дегенди, кюлюп.

Кючлю туз

Бир жол ушхууур ашаргъа олтургъанлай: «Жыйырма жыл бирге жау бла бал кибик татлы жашадыкъ. Бир кюн кибик, нечик терк ётюп кетди заман»,- деп жойкъулланнганды къатын.

-Хау, жыйырма жылны ичинде ол балгъа бла жаугъа сен къошхан кючлю тузну тергемесек, алайды дерге боллукъду,- дегенди Хожа.

Бийчесин суудан кьутхарыу

Хожа бла къатын Черекге суу алыргъа баргъандыла. Бийчесин суу алама дегенлей, аягъы учуп, челеги бла суугъа ташайгъанды. Ол терк окъуна шорхагъа кёмюлгенди. Насрахожа уа суу келген жанына чапханды. Адамла, аны хахайын эшитип. «Не болгъанды?»- деп соргъанларында, Хожа:

-Къатынны суу алып барады, аны къутхарыргъа чабама.

-Алай эсе, сууну акъгъан жанына нек чапмайса?- дегендиле ала.

-Угъай, бизни къатын терсин табып, тюзюн этмеучюдю, ол сууну чюйре жанында боллукъду,- деп, ёрге чабып кетгенди Хожа.

Меккагъа барыу

Насрахожаны бир жол сюдге шагъатха чакъыргъандыла. Сюд этиле тургъан адам, бирси шагъатлагъа жууап этип, Хожагъа кезиу жетгенде:

- Хожа дегенигиз манга шагъатлыкъ эталлыкъ тюйюлдю. Нек десегиз, малы- мюлкю бола тургъанлай, бюгюнлюкге дери хаж къылыргъа Меккагъа бармагъанды, дейди. Хожа да, кёп сагъыш эте турмай: «Мен Меккагъа барып келгенме».

Ол заманда сюд этген:

-Меккагъа барып келген эсенг, зем-зем къую Кяба ташны къайсы жанындады?- деп сорады.

Насрахожа, бираз сагъышха къала:

-Мен юйге къайтхан кюн араплыла къую къазыллыкъ жерни тохташдыра къалгъан эдиле.

Шайтанны къатыныны аты неди?

Насрахожа намаз этерге межгитге баргъанды. Садакъ окъ кибик, жютю тилли Хожаны хыликкя этер муратда эфенди:

-Шайтанны къатыныны аты неди?-деп соргъанды, адамла да жыйылып тургъанлай.

-Багъалы ийман, унутханмы этгенсе, кесигиз некях этген эдигиз да, -деп, жууаплагъанды Хожа.

Эфендини даражасы

Насрахожаны бир амалсыз этейим деп, эфенди:

- Хожа, сен къурман айда, адамланы, моллаланы юйюнге чакъырып, ата-ананга къуран окъутмаймыса?

-Молла, жаным, бек алгъа адамланы юйюнге чакъырып, мени ала бла нек шагъырей этмейсе?- дегенди Хожа.

Ол заманда:

- Уой тели, мен эфенди ушайма да?!- деп, даражасы бийик болгъанын эсгертгенди.

-Да, мен моллаланы, эфендилени аталары-аналары болмагъанларын а къайдан билейим,- дегенди Хожа.