Тутмакъла эселе да, эркинликлери, излемлери сакъланадыла

РФ-ни Жууапха тартылгъанланы терсликлерине жолукъдуруу къурамыны КъМР-де Управлениясыны башчысы Александр Демидов журналистле бла тюбешгенди. Жыйылыуда сёз 2023 жылда тамамланнган  жумушланы бла быйылгъа салыннган борчланы юслеринден баргъанды.

Журналистлени сорууларына жууапла берирден алгъа, Александр Андреевич УФСИН-ни былтыр ишини юсюнден къысха айтханды. Ол билдиргенича, бюгюнлюкле республикада ведомствону  7 учреждениясы  барды. Былтыр алада  тутулуп тургъанлагъа тийишли  болумла къураугъа, санитар мадарланы тамамлаугъа  энчи эс бурулгъанды. 

– Жууапха тартылгъанла битеу керекле бла жалчытылынадыла, ол санда кийимле бла. Былтыр карцер блокда  тынгылы жангыртыу жумушла толтурулгъандыла: инженер ызла, терезеле алышыннгандыла, ичи сюртюлгенди, – дегенди ол.

Былтыр 3 колонияда къаты низамлы отряд тургъан отоула тапландырылгъандыла. «Хау, тутулгъанла законну бузгъандыла, алай аланы да эркинликлери, излемлери бардыла, аланы сакъларгъа, адам жашарча болумла къураргъа керекди»,– дегенди Демидов.

Сёз тутулгъанланы саулукъларыны юсюнден да баргъанды. Докладчы билдиргенича, былтыр кеслерин ёлтюрген, туберкулёздан ауушхан адам болмагъанды. Жылны ичинде ауругъанланы саны 17,5 процентге азайгъанды. 

Управление «2018-2026 жыллада уголовный-толтуруучу системаны игилендириу» федерал программагъа къатышады. Аны чеклеринде производствону  айнытыугъа энчи эс бурулады. Былтыр  оборудование жангыртылып, тутулгъанла чыгъаргъан товарланы саны 18,57 процентге кёбейгенди. Аны бла бирге уа, айлыкълары да ёсгенди (15,6 процентге), бюгюнлюкде  ол 6963 сомгъа жетеди. 

– Тутулгъанла  эркин болсала, жамауатха билим алып, сынау жыйышдырып, къайтырларын, жууукъларына болушурларын, къарт анасы, эгечи артмакъланы кётюрюп келмей, ала кеслери, ахча ишлеп, керекли затларын тюкенден сатып алырча этерге сюебиз, – деп къошханды ведомствону башчысы.

Управленияны ишинде право эмда ишчи  низамны сакълаугъа энчи эс бурулады. Бу мадарла жууапха тартылгъанла эркин болгъандан сора  бузукълукълагъа къатышмаз, жамауат жашаугъа сингер, жууукълукъ  байламлыкъланы жангыртыр ючюн тамамланадыла. Низамлыкъны бузмагъан, ишден албугъартмагъан инсан болжалдан алгъа эркин этиуню (условно халда) неда  къалгъан заманны жумушакъ болумлагъа кёчюрюуню юсюнден тилекни берирге боллукъду. 

– Былтыр  болжалдан алгъа условно халда эркин этиуню юсюнден 234 тилек  берилгенди, аладан 115-си къабыл кёрюлгенди. Энтта 537-си уа къалгъан заманны жумушакъ низамгъа кёчюрюуню юсюнден тилегендиле, аладан жартысы къабыл кёрюлгенди – 255 тилек. Алай бла уголовный-толтуруу система тутулуп тургъанланы низамлыкъгъа кёллендириуге, ала эркинликлери бла хайырланырча мадарла къураугъа бурулупду, – дегенди докладчы.

 Условно халда болжалдан алгъа эркин болгъанла къайтарып этген уллу эм артыкъда уллу аманлыкъланы саны 33,3 процентге азайгъанын белгилегенди ол.   

Сюдню оноуу бла борчлу халда ишлерге тартылгъанлагъа тийишли болумла да къуралгъандыла. Былтыр 1-чи номерли колонияда аллай 41 жер къуралгъанды. Битеу да бирге уа республикада борчлу халда ишлеге тартылгъанлагъа 231 жер барды. «Быллай жерлени предприятиялада ачаргъа мурат барды. Ол а федерал казнадан ахчаны аяргъа онг берлик эди. Сёз ючюн, Чегем районда ишлене тургъан теплицада жерле бёлюуню юсюнден сёлешиуле барадыла», – дегенди Управленияны оноучусу.

 Быйылгъа борчланы юслеринден айта, ол  «О пробации в РФ» федерал законну жашауда бардырыугъа энчи эс буруллугъун чертгенди. Аны къалай ангыларгъа боллукъду дегенде, учрежденияладан эркин болгъанлагъа, ала къыйын жашау болумгъа тюшген кезиуде, алагъа себеплик этиу  жумушла тамамланыллыкъдыла, аланы жамауат жашаугъа сингдириу, праволарын бла эркинликлерин сакълау, иш, жашау журтла бла жалчытыу жаны бла болушлукъ этилликди. Башхача айтханда, ала къайтарып аманлыкъ этмезлерине  къайгъырыллыкъды. 

– Жамауатда жууапха тартыу системагъа кёз къарам осалды. Алай аны тюрлендирирге керекди. Аны ючюн а биз ачыкъ болургъа хазырбыз. Бизни учреждениялагъа дайым да жамауат организацияланы келечилери келедиле, тутмакъланы жашау болумлары бла шагъырейленедиле. Сёзге, бу кюнледе КъМР-де Адамны эркинликлери жаны бла уполномоченныйни сакълайбыз. Аны бла байламлыкъланы  юсюнден келишимни жангыртыргъа мурат барды, – дегенди ол.  

Журналистлени соруулары кёп болгъандыла. Ол санда акъылбалыкъ болмагъанла жууапха тартылгъан кезиуде къайда тутулгъанларын билирге сюйгендиле. Александр Демидов айтханыча, республикада энчи учреждение жокъду. Бюгюнлюкде уа акъылбалыкъ болмагъан юч инсан следствие изолятордадыла. Аланы терслеу материалла тинтилген  кезиуде уа законлу сейирлери бла эркинликлери сакъланадыла, ол санда социал-психология, реабилитация мадарла толтуруладыла, ала билим аладыла, класслары компьютерле, башха керекли затла эм китапла бла жалчытылыныпдыла.  

Сорууладан бири производство бёлюм чыгъаргъан товарланы юсюнден болгъанды. Ведомствону оноучусу айтханыча, товарла тюрлю-тюрлюдюле. Аланы уа Нальчикде ярмаркада кёрюрге боллукъду, ол санда сют, бишлакъ, жау, чёплеу жау жарашдырылады, кийимле тигиледиле, мебель ишлетиледи. Александр Андреевич алыучуланы жанындан алагъа сейир уллу болгъанын белгилегенди, бютюнда аш-суугъа.  «Бизни продукцияны таныйдыла, сюйюп алгъанла кёпдюле. Аш-суу экология жаны  бла тазады»,– дегенди ол.

Сёз дагъыда тутмакъда бир ненча кере тутулуп, эркин болгъанланы жашаугъа къайтарыуну, жамауат организацияла бла байламлыкъланы, УФСИН-ни къуллукъчуларыны арасында низамлыкъны юслеринден да баргъанды. Колониялада уа муслийманла, христианла дин тёрелени бардырырча мадарда къуралгъандыла, ол санда килисала, межгитле, намаз къылырча отоула бардыла. 

РФ-ни Президентин айырыулагъа хазырланыуну юсюнден айта, Александр Демидов айырыу эркинликлери болгъанланы аны толтурургъа битеу мадарла къуралгъанларын белгилегенди. 

Брифингге УФСИН-ни башчысыны орунбасарлары Аслан Абазов бла Николай Никитин да къатышхандыла.