Маданият

Жашауда аллай тёре барды, фахму бизни арабызда болгъан къадар, биз аны ёмюрлюк сунабыз, артыкъ уллу махтау салыргъа да талпынмайбыз. Алай бу дунияда хар жаны болгъан зат кетеди, дуния, табийгъат суратла да тюрленедиле.  «Жырчы жангызлыкъ нотасын шатык эшитдирир ючюн тёгерекни гармониясындан  ычхыныргъа керекди», - дегенди кесини заманында закий Къайсынны эмда сюйген поэти Федерико Гарсиа Лорка. Насыпха, аллай бийик ноталаны алалгъан  фахмула бизни халкъда да болгъандыла.

Минги тау тийресине солургъа баргъанлагъа къууанч, таукеллик, учунуу да къошхандыла анда баргъан музыка фестивальны къурагъанла.  «Мир» станцияны майданында, туристле бла солугъанла россей эм дуния даражалы  диджейлени клуб музыкаларына тепсегендиле. Быллай тюбешиу Минги тауда биринчи кере болады, анга 500-ге жууукъ адам къатышханды. Аны мынга ушагъан къууанчланы тынгылы къурау ишлери бла белгили  жашла Идар Даров бла Казбек Качлаев бардыргъандыла. 

Сахна культура деген ангылам бусагъатда унутулуп къалгъанчады.  Нек дегенде аны  баш тапкасында орунну искусствону хайыры бла ахча ишлерге сюйгенле бийлегендиле.  Ол, былай алып къарагъанда,  санагъатха (ремесло) ушап къалгъанды.  Буруннгудан келген  маданиятны магъанасы  жарыкъландырыуда,  юйретиуде болмай,  асламланы  кёллерин кётюрюуде,  жамауатны оюмуна эс бурмагъанлай, аны кесини жорукъларына бойсундурууда, сахнада кеслерин гяпчилеча жюрютюп, аны ючюн ырысхы жыйыуда эсе, аны къыйматы къалмайды. Алай ол  бусагъатда шоу-бизнесчилени уллу жарсытамыды да?! 

Бу кюнледе «Ариулукъ эм чомартлыкъ дунияны палахдан къутхарырла» деген проектге кёре «Нальчик - насыпны  налы»  деген 6-чы  халкъла аралы артий конкурс бардырылгъанды. Аны Дуния артий комитетни Шимал Кавказда представительствосу къурагъанды. Ол кеси да   2019 жылда ЮНЕСКО-ну программасына  киргенди. Анга Россейни кёп регионларындан сора да, Абхазиядан, Армениядан,  Африкадан , Египетден, Индиядан, Пакистандан, Сириядан, Туркменистандан да  чыгъармачы  коллективле эм жырчыла къатышхандыла.

РФ-ни халкъ артистлери Али Тухужевни эмда Куна Дышекованы атлары бла жыл сайын бардырылгъан комедия жанрны артистлерини Шимал Кавказ фестивальлары бу жол да, тёреде болуучусуча, апрельни ал кюнюнде Нальчикде Музыка театрны  мекямында къараучугъа эшиклерин ачханды. Эм алгъа жыйылгъанла Алини бла Кунаны театргъа жоллары къалай  бла башланнганыны юсюнден эшитирге онг тапхандыла.

Кичибалыкъчы къыз Габуланы Зухураны бирсилеге ушамагъан ауазын кёпле жаратадыла. Ол Нальчикде Музыка театрны хоруна келгенли алай кёп болмай эсе да, кесини хунерин ачыкъларгъа жетишгенди. Коллектив жангыдан къуралгъаны бла байламлы кёргюзтген концертлеринде солосу бла къараучуну эсинде къалгъанды. Биз аны бла сахнагъа жолуну эм башха затланы юслеринден ушакъ этгенбиз.

Элбрус муниципал районну краеведение  музейи жыйылгъан тарых материаллары, тамаша экспонатлары, ариу жарашдырылгъан стендлери эм эспозициялары бла республикада эм игиледен бирине саналады. Биз аны ишини юсюнден толуракъ билир ючюн  таматасы Этезланы Фатимат бла ушакъ этгенбиз.

Къабарты-Малкъарда XI-XVIII ёмюрле бла белгилен  аскер къалала Черек, Холам-Бызынгы, Чегем, Сукан, Бахсан ауузлада  тюбейдиле.  Ишленнген заманларында алагъа берилген баш магъналарын тас этген  минарала,  кешенеле эм башхала  битеудуния маданият хазнагъа киредиле. Бизни республиканы жамауатына бу тема эмда жютю турады. Нек дегенде мында да, башха жерледеча,  бу жаны бла иш осалды – буруннгулу эсгертмеле толусунлай тозурагъанны орунундадыла. 

Желле жалай, жауунла да жууа чукуюн, аламы берген болурла ташха бу тюрлю сыфатны, огъесе эртте, бурун заманлада, аллай мазаллы адамламы жашагъандыла, быллай уллу ташны ишлеп, жонуп келтирип, тау башына орнаталгъан. Къалай-алай эсе да, Малкъар ауузларындан биринде, черекни онг жанында, бийик тау башында, уллу таш барды. Башын да артхаракъ атып, сир туруп, саулайда ауушну къалаууру кибик сюеледи. Къая таш - ёхтемликни сыныча, ёмюрлени шагъатыча, мингле бла жылланы ичинде табийгъатны кёп тюрлю сынауларына чыдай, тёзе келген къара таш, сууукъ таш.