«Асыры сууукъдан, солууунг окъуна айланмайды…»

Жангы жылда биринчи кюнле бизни республикада иги да жылы болгъандыла. Къышха да ушамай, бир-бир сагъатлада хауаны температурасы онбеш градусдан окъуна атлагъанды. Ызы бла терк окъуна сууукъла келгендиле, талай кюн алгъа -8, - 10 градус окъуна болуп тургъанды. Бир жаны бла ол адам тёзмезча тюйюлдю, алай бизге, Россейни къыбыла регионунда жашагъанлагъа уа аз-маз сезимлиди.

Бу кюнледе уа ара СМИ-леде «Ессей элде хауаны температурасы -73-75 градусха дери тюшгенди» деп аллай хапар чыгъады. Ол сууукълукъну сезген угъай, аны юсюнден сагъыш этген окъуна абызыратады. Не элди ол, къайдады, анда ким жашайды? Хар нени да билген интернетде аны юсюнден да барды толу хапар.

Ессей Красноярск крайда, Эвенкия районда элди, 1628 жылда къуралгъанды кеси да. Анда алты жюзден аз аслам адам жашайды. Кёбюсю якутлуладыла, оруслула, башха миллетлени адамлары да бардыла. Ала асламысында уучулукъ эмда чабакъчылыкъ бла кюрешедиле, аны бла жашау этедиле.

Элни тёгерегин терен агъачла аладыла, анга жууукъ элни аты - Турады, ары жолну узунлугъу 606 километрди, вертолёт бла уа 475 километр учаргъа керекди. Техника ары жаланда къышда жюрюйдю, жер бузласа, жай жылыуда уа жол дегенни юсюнден хапар да жокъду.

Ма алай, быйыл 11 январьны аллында кече Ессейге -73-75 градус сууукълукъ келгенди. Специалистле оюм этгенлерича, быллай сууукълукъда къол къабы болмагъанны къоллары олсагъат окъуна юшюрюк эдиле. Элчиледен бири ма былай айтханды: «Тышына чыкъгъанымда, башым тюз чачылып баргъанча болгъанды, хауа да асыры «бузлагъандан», солугъан окъуна къыйын эди. Юйлерибизде отун, суу, электрокюч, хар неда барды. Тюкенле да ишлеп тургъандыла. Манга 55 жыл болады да, жашагъан къадарымда быллай сууукълукъ бир да кёрмегенме. Экинчи кюн а хауа -55 градус болгъан эди да, ол манга бек хычыуун кёрюннгенди».

Бизни къыралда эм сууукъ жерге Якутияда Оймякон эл саналады: 1933 жылда анда хауаны температурасы -67,7 градус болгъан эди. Аны ол тийреде ишлеген метеорология станцияда тергеп билгендиле. Ессейде уа аллай станция жокъду. Аны ючюн ол сууукълукъну жик-жиги бла тохташдырылгъан шартха санамайдыла.

Саулай жер башыны юсюнден айтханда, бардыла аладан да сууукъ тийреле. Бу жаны бла рекорд Антарктидада Восток станцияда болгъанды: 1983 жылда 21 июльда хауаны сууукълугъу -89,2 градусха жетген эди. Сёз ючюн, ол биз билген углекислый газ 78,5 градусда бузлап, тюз къарча алай тюшеди жерге.