"Саулукъ – Аллах бизге берген уллу саугъады"

Арт кезиуде бирле  кеслерине саулукъ сакълау учреждениялада багъаргъа унамай, ислам бла байламлы мадарланы излегенлерини юслеринден эшитирге тюше туруучуду. Муслийманла  къырал медицина  системаны онглары бла хайырланыргъа эркинмидиле, ислам къан бериуге, башха операциялагъа  къалай къарайды? Бу эм кёп башха соруулагъа   жууапла излеп, биз «Ислам в Евразии» регионла аралы газетни баш редактору, Аль-Азхар университетни бошагъан Аккайланы Хасим хажи  бла ушакъ бардыргъанбыз.

- Хасим хажи, динде муслийман санларына, саулугъуна къалай къараргъа кереклисини юсюнден не айтылады?

- Саулукъ – Аллах бизге берген уллу саугъады. Алай эсе уа, анга сакъ болургъа, жууаплы кёзден къараргъа, анга заран келтирирге боллукъ ишлеге къатышмазгъа борчлубуз. Къуранда аны юсюнден быллай аят барды: «…кесигизни жоюлуудан сакълагъыз…».

Багъыуну юсюнден айтханда уа, ислам алимлени асламы муслийманлагъа медицина болушлукъ алыргъа эркин этилгенин айтадыла. Сёзлериме шагъатха хадис келтирирге сюеме. Мухаммад файгъамбаргъа (Аллахны саламы анга болсун) бир эр киши келип, къыйын ауругъанын айтып,   багъылыргъа эркинликни сорады. Ол а былай жууаплагъанды: «Саулугъугъузгъа къаратыгъыз. Аллаху тала жерге аурууну иерден алгъа, андан  дарман береди». Башха хадисде уа быллай сёзле бардыла: «Саулугъугъузгъа багъыгъыз, жаланда эркин этилмеген амалланы хайырланмагъыз».  Алай бла муслийманлагъа медицина болушлукъ алыргъа чек салынмайды.   

Бир-бир алимле ауруу Аллах берген сынауду, анга тёзген, чыдагъан артда уллу саугъалагъа тийишли кёрюллюкдю, дейдиле. Алай  бийик дин билимлери болгъанланы асламы уа адам саулугъун игилендирген амалла  излемесе, олбизни Жаратхан берген уллу саугъагъа ат башындан къарагъаннга тенг этедиле.

- Бирле кеслерине багъар мурат бла ислам мадарланы излейдиле деген хапарланы бир ненча кере эшитгенме. Ол тюзмюдю, неда муслийман жашагъан жеринде, ол светский къырал эсе да,  саулукъ сакълау системаны амаллары бла хайырланыргъа эркинмиди?    

 - Медицина учрежденияланы баш борчлары халкъны саулугъун игилендириудю. Сёзсюз, муслийманла жашагъан жерлеринде, ала светский неда ислам къыралла болгъанларына да къарамай,  алада болушлукъну алыргъа эркиндиле, жаланда шариат къоймагъан затланы хайырланыргъа жарамайды ансы. Сёз ючюн, тонгуз эт, ичги затла къошулгъан дарманланы.

Дагъыда исламгъа кёре багъыу да барды:  Мухаммад файгъамбарны медицинасы. Ол санда хиджама (къан алыу), бал, къара тмин бла багъыу эмда башхала. Жаланда бу процедураланы адамны санларыны юсюнден толу билими  болгъан этерге эркинди.   

- Жарсыугъа, арт кезиуде аварияла, къоркъуулу болумла асыры кёп болгъандыла. Алада ачыгъанлагъа къан керекди деген билдириулеге кюн сайын тюберге тюшеди.  Ислам донорлукъгъа   къалай къарайды?

- Алимлени асламы адамны жашаууна къоркъуу бар эсе, анга  къан берирге жарайды, деп тохташдыргъандыла.Жаланда аны сатаргъа, бир тюрлю байлыкъ, ахча излерге жарамайды. Ол садакъагъа тенг этилгени ючюн.  Сау болгъандан сора сиз  болушхан кесини ыразылыгъы бла саугъа этерге боллукъду.   

-  Динде  трансплантологияны юсюнден а не айтылады? Кертисин айтханда, быллай операцияла психология жаны бла да къыйындыла. Сёз ючюн, ёлген адамны жюрегин кёкюрегингде жюрютген алай тынч болмаз…

- Бу операцияланы юслеринден алимлени оюмлары тюрлю-тюрлюдюле.   Бирлерини  акъылларына кёре, ауругъан, зараны болгъан  санны кетерип, аны саугъа алышхан диннге чюйре келмейди. Аны садакъа джалиягъа тенг этедиле. Башхача айтханда, муслийман ёлгенден сора  да сууаплылыгъы келип тургъан  ахшылыкъгъа, юзюлмеген жандауурлукъгъа. Исламда бир адамны жанын къутхаргъан дуния башында адам улуну сакълагъаннга тенг этиледи.  

Быллай операцияла уа бир ненча тюрлю боладыла. Сёз ючюн, инсанны кесини санларын   кёчюрюрге боллукъдула: терисин, къан тамырларын. Алагъа   бир тюрлю чырмау жокъду.  

Неда сау адамны санларын ауругъаннга салып, аны жанын сакълайдыла. Былайда энчи чертирге сюеме,  сау адамны жюрегин саусузгъа салыргъа ахырда жарамайды – ол донорну ёлтюрюу бла тенгди. Алай бюйрекледен, ёпкеледен (башхача айтханда эки органдан) бирин алыргъа боллукъду. Былайда да бир ненча жорукъ сакъланыргъа тийишлиди: санла экиси да аурумазгъа, операциядан сора донорну, саусузну да жашауларына заран болмазгъа тийишлиди.

Бирде уа ёлген адамны санларын алыргъа да тюшеди, сёз ючюн, жюрекни. Алай адамны ол жаны бла осуяты болмаса, быллай  операцияны бардырыргъа эркин этилмейди. Болсадааны жууукълары бераллыкъдыла.   Саусузгъа санларын берген   ахча, байлыкъ, саугъа излерге эркин болмагъанын чертирге сюеме. Айтханымча, ол юзюлмеген жандауурлукъду, садакъа джалияды.

- Сен кёп жылланы арап къыраллада жашагъанса. Алада уа трансплантологиягъа не кёзден къарайдыла?

- Мен Каирде Аль-Азхар университетде окъугъан кезиуде бу жаны бла тинтиуле энди башланнган эдиле. Бир-бир алимле ислам дунияда бек эрттегили, даражалы вуз бу соруу бла байламлы кесини оюмун белгили этмейди, деп окъуна терслей эдиле.

Андан бери кёп заман озгъанды. Бюгюнлюкде, юлгюге, Сауд Аравия медицина жаны бла алгъа иги да уллу атлам этгенди. Къыралны фетва чыгъарыу жаны бла комитети быллай операцияла муслийманлагъа артыкъда магъаналыдыла деген дин эсгертиуню къабыл кёргенди.

Ислам бла байламлы эсгертиулени (фетва) чыгъарыргъа эркинликлери болгъан организацияла да быллай операцияланы бардырыргъа жарагъанын тохташдыргъандыла. Ол санда Аль-Азхар университет, Египетде фетвала жаны бла юй, Иорданияны, Кувейтни, Алжирни муфтиятлары, Фетвала жаны бла европалы совет да. Быллай уллу организацияла уа кеслерини оюмларын терен тинтиуледен сора ачыкъ этедиле.

- Бюгюнлюкде жамауатда ариулукъну жангы ышанларын сингдирирге кюрешедиле: толу эринле, иничке бурун эмда башхала. Интернетде омакъ къызлагъа ушаргъа сюйюп, бизникиле да  кеслерини сыфатларын тюрлендирирге ёчдюле…

-  Аллах ырахматлыды, ол адамны башха жанладан айырмалы этгенди, анга баш урдургъанды. Къуранда былай айтылады: «Биз адамны аламат сыфатда  жаратханбыз».

Сёзсюз, хар ким да ариу, башхалагъа ушамагъанча тамаша болургъа сюеди.  Пластика хирургия да шёндю аны ючюн айныйды. Алай бу жаны бла операцияла да тюрлюдюле. Сёз ючюн, бир къыйынлыкъгъа тюшюп, къыяу тапхан, операция этдирип, сыфатын бузгъан шартны  кетерирге эркинди.  Неда адамны санларында  заранла туугъан заманда тюшерге да боллукъдула: къоян эрин, бёрю аууз дегенча.  Быллай къыяуланы кетериу  шариатда саулукъгъа багъыугъа тенг этиледи, алагъа чек салынмайды.  

Алай тиширыуларыбыз Аллах берген тамаша сыфатларын андан да ариу этерге итинип, кёзлерин уллуракъ, эринлерин семизирек, беллерин иничкерек,  жаякъларын ючгюлюрек, терилерин  сыйдамыракъ  этерге сюедиле. Быллай операцияла харамдыла. Адам улугъа жаратылгъанда берилген ариу сыфатны тюрлендирген шариат бла эркин этилмейди.

Былайда дагъыда къашланы жыртыуну юсюнден да айтыргъа сюеме. Мухаммад файгъамбарны (Аллахны саламы анга болсун) аны юсюнден быллай хадиси  барды: «Терисинде суратла   (татуировка) ишлегенни бла аны этдиргенни, къашларын жыртханны, тишлерини арасын билегенни Аллах къаргъагъан этгенди».  Бу хадисге таянып, алимле тиширыулагъа къашларын тюрлендирирге эркин этилмегенин тохташдыргъандыла. Жаланда ала асыры къалынла, уллула эселе, аланы бир кесек иничкертирге онг барды.

 - Бирле ауругъандан, манга быллай азап не ючюн салыннганды, башхалагъа аманлыкъ излемегенме, гюняхла этмезге кюрешгенме, деп тарыгъадыла…

- Ауруу, жууукъ адамны тас этиу, къыйынлыкъла да Аллах берген сынауладыла. Хадиследен биринде аны юсюнден  былай айтылады: «Муслийманнга талыргъа, аурургъа, бушуулагъа, къыйынлыкълагъа, мудахлыкъгъа тюберге неда чыгъана бла жаралы болургъа окъуна тюшсе, Аллах аны бир гюняхын кечерикди». Къуранда уа быллай аят барды: «Биз сизни ачлыкъ, мюлкюгюзню, жууукъ адамларыгъызны тас этиу, къолайсызлыкъ бла сынарыкъбыз. Алагъа: «Биз Аллахдан келгенбиз, анга артха къайтырыкъбыз»,- деген сёзле бла тюбеген тёзюмлюлени къууандыр».

Бизни Жаратхан артыкъда бек сюйген адамларын сынагъанды.  Анга Мухаммад файгъамбарны жашауу да шагъатды. Ол Аллах бек сюйген адамды, алай анга жашауунда къаллай бир къыйынлыкълагъа тюберге тюшгенди. Сабийлигинден ёксюз къалгъанды, анга 8 жыл толгъанда аппасы ёлгенди. Файгъамбарыбызны жети сабийи болгъанды,  Фатиматдан башхалары андан алгъа ёлгендиле. Балаларын басдыргъан атагъа къаллай уллу къыйынлыкъды!   Аллаху тала Мухаммадны сюймесе, быллай уллу азап сынатмаз эди.

 Аллах бизни жашауубузну байлыгъыбызгъа, сабийлеге   кёре тергесе эди, бек алгъа ала бла файгъамбарла саугъаланырыкъ эдиле. Алай ала адам улу ахырда кётюрмезча сынаулагъа тюшгендиле. Аны ючюн а ауругъан, бушуу сынагъан муслийман тарыкъмай, тёзюмлю болургъа,  хар не да  Аллахдан келгенин, аны гюняхлары кечилгенлерин  билирге тийишлиди.