Ашыкъгъан жаланда къууанч сакълагъан этеди…

Жай кюн терезени жылтыратып, кёз къаматады. Алай эрттен, ингир а сууукъ хауасы бла къоркъута башлагъандыла. Жюреги къайгъылы болуп, сакълайды келе тургъан къачны Рахийма. Сюймейди жылны бу заманын ол. Кёп тас этгенди кюзледе. Къадарны жерде жазылмагъанын, аны жаз бла, къыш бла да иши болмагъынын эсине алыргъа сюймейди ол.

Школну бошап, окъуугъа киреме дегенде, къарындашы:

– Окъугъан игиди, алай а юйюнгден айырылып, болжал фатарлада жашап, сау беш жылынгы алай бла къоратма да, мында ишге кир, – деп тохтады. – Заводдан къагъыт берирле да, окъуугъа заочно кирирсе. Кёпле алай этедиле.

Хау, ол кезиуде аллай тёре болуучу эди. Иги заман эди. Юйюр тамата не десе да, ата-анасы аны къабыл кёрюучюлерин эсге алсакъ, башха тюрлю боллукъ тюйюл эди. Алай бла заводха ишлерге барды. Аны темир жипле чулгъаучу жерге салдыла. Насийхатчысы Жаннет – бир ариу, жумушакъ тиширыу. Ол заманда анга ушаргъа асыры сюйгенден  ол жюрюгенча жюрюрге, ол сёлешгенча сёлеширге кюрешгенин унутмайды Рахийма.  Урунуу жолуну аллында аллай адамгъа тюбегенин уллу насыпха санайды. Ол дуниясын алышхандан бери уа, туугъан кюню, ауушхан кюню болса да, аны юйюне элтедиле аны. Сабийлери сакълап тургъанларын унутмайды Рахийма.  Аналарыны кёзюнден кёредиле ала аны.

Окъуугъа уа бек тынч кирген эди. Школда кишиге оздурмагъанды. Устазлары уа ёпкелеген окъуна этген эдиле, алай иги окъуп тургъанлай, заводха ишлерге баргъанса деп.  Станок артында кёп тюрлю операциялагъа юйретгенди аны Жаннет. Бир кесекден а цеххе таматагъа салгъандыла. Рахийма унамазгъа кюрешсе да, кесимден таматала кёпдюле, мен алагъа оноу къалай этерме деп, алай а аны бары да бирден сайлагъанлары ючюн угъай деп кесип къоялмагъанды.

Аллай жерде кёп тюрлю адам ишлейди. Кесин ариу жюрютгенлени, ишлерине жюреги бла берилгенлени къатларында башха тюрлюле да боладыла. Алагъа акъыл юйретирге уа насийхатчысы Жаннет болушуп тургъанды. Ненча адамны тюз жолгъа салгъанды ол!

Болсада, ажашыр кезиу келсе, ким да андан къачалмайды. Аны Рахийма кеси юлгюсюнде айталлыкъды. Сени отха тюртюрюкле да табыладыла.

Асхатны ол кёргенлей жаратхан эди. Баям, ол да алай. Жаш анга сёлешгени олсагъат жайылды, таурух, хапар чыкъды. Кёзде жюрюген адамлагъа не да терк жабышып къалады. Алгъан-баргъан хапаргъа къууаннганла, жарсыгъанла да болдула. Алай уллу сууну аллын ким тыялады, бютюнда ол сюймеклик болса?

Жашха жангы юйде фатар бергенлеринде, ол шуёхларын чакъырды. Рахийманы да.  Ойнадыла, кюлдюле, алгъыш этдиле  экисине да. Биле эдиле ала некях этерге къагъытларын берип, сакълап тургъанларын.

Экинчи кюн ишден сора, бир къауум затны оюмларгъа керекди деп, Асхат Рахийманы да алып, жангы фатарына бирге бардыла.  Бюгюн да, къыркъ жыл озгъанда да, ачыйды аны жюреги, нек баргъан эдим ол кюн ары деп …

Жашны жанындан ауушхан болуп, той созулду. Рахийма, ауурлугъу болгъанча кёрюнюп, жарсыды. Башха заманда къууаныр эди, ол болумда уа… Аны Асхатха айтханында, ол къууанды, узакъ созмай, тамбла окъуна, бир къауум нёгерин жыйып, къызны юйюне элтирге кёл алды.

Алай а Рахиймада тюрлениулени башхала да эслеген эдиле. Ала бирге болургъа хазырланнган кюн заводну парткому Хажос сёлешди. Ол эрттеден да тилеп тургъанды Рахийманы, алай анга кёлю тартмагъанды къызны бир заманда да. Хажос а телефонда кече жукълап тюшюнге кирмезча, бир да сейир затла айтды:

–  Ол къарынынгда жюрютгенинг меникимиди огъесе Асхатныкъымыды? Къайсыбызны алдайса, къызы? – деп сорду.

Рахийма, не айтыргъа билмей, чолпуну бошлады. Ай, бусагъатда болгъу эди алай, ол аны бир сау санын къоймаз эди. Ол заманда уа жаш эди, акъылсыз. Биягъы акъыл бла жашлыкъ бирге келмегенини ажымлылыгъы ачытды аны.

Андан сора Асхат анга сёлешмеди, кёрюннген да этмеди. Отпуск алып, къайры эсе да кетгенин да нёгер къызы айтды. Асхат ол сагъатда Хажосну къатында болгъанын да ол артда билди.  Ол эди аны кюйдюрген. Хажос, аман ауруу хорлап, кечгинлик тилеп сёлешгенинде да, дау айтмагъанды анга Рахийма. Аны тынгылап къойгъанын ол къалай ангылагъанын да билмейди.

Анасы эслеген эди биринчи къызыны кёз жарыгъы ёчюлгенин, баш кётюрмеген мудахлыгъын да. Жиляй-жиляй, айтхан эди анга болумун Рахийма. Ол кюн эсине тюшсе, кёлю толуп къалады да, ол анда кёп мычымайды, алай ата-анасын жерге къаратханын а кечмейди кесине.

Ол затны билгенде,  Фрунзеден келип тургъан  ана эгечи аны биргесине алып кетген эди. Сау жыл туруп, андан къагъанакъ къызчыгъы бла къайтхан эди Рахийма. Гитче шахарчыкъда уа  алдан окъуна ол ары эрге кетгенди деп хапар жайылгъан эди. 

Аны, къайтханын билип, жангыдан ишге чакъыргъанларында, анасы:

– Сени да ёсдюргенбиз, сабий ючюн къайгъы этме, адамла ичинде бол, – деп, ыразы болду.

Алай бла жашау андан ары ыз сала башлады. Сабий къартлагъа асыры юйреннгенден  анам деп аллына чапмаучусу тюшеди бюгюн Рахийматны эсине. Нюржан керти да сабийге ушамагъанды, нени да ангылап, болушургъа кюрешген болмаса, тырман этдирмегенди кесине. Къартла, бир бири къолларындан тутханча, аралары узакъ болмай кетген эдиле башха дуниягъа.  Ол заманда таныгъанды къызын Рахийма иги. Аланы жиляуларын ол этгени ючюн да ыразыды къызына. Байрым кюнде да ол эсине тюшюреди ёлгенлени.

Анасы Жамалгъа баргъанда да сёз айтып, мудах этмегенди ол. Аллай зат болса, Рахийма юйюнден да чыкъмаз эди. Кеч туугъан эки къарындашчыгъын да кеси ёсдюргенча ёсдюргенди. Алагъа анасындан да бек къайгъырыучусун эсине тюшюрюп, жумушакъ ышарады Рахийма. Аны ариулугъун тас этмеген бети жарыйды.

Аталыгъы да бек сюйгенди Нюржанны. 

Аны тиширыу жашауу къуралмагъанына жарсыйды Рахийма. Бек жарсыйды. Бирге жашайдыла. Жашла да кёп тургъандыла юйдегиленмей. Нюржан къаты болмаса, энтта да турур эдиле, таматаларына намыс этгенден. Алай а хар кимни насып юлюшю Аллахданды деп, эгечлери аланы тюртюп, алай юйлендиргенди. Ма бюгюн аладан туугъанла жарытадыла бу арбазны. Хар кюн сайын келалмасала да, ыйых кюнде  уа бары да мындадыла.

 Нюржанны да ол кюню бош болады да, келинле бла ойнай-кюле аш-суу этеди. Ала бир бири бла алай жарашып жашагъанларына къууанады тёрт ариу сабийни ынналары Рахийма.

Жамал берген насыпны унутмайды ол. Жарсыугъа, ол узакъ созулмагъан эди – баш иеси чачы энди агъарып башлагъан заманында кетгенди жашаудан. Алай а аны аты сагъынылмай кюн озмайды аны юйюнде.  Жашлары анга къалай ушагъанларына къарап, къууанадыла аны къарындашлары, эгечлери. Келинлерин, жашланы, аланы эгечлери Нюржанны да бирча сюедиле ала.

Атасы уа, Асхат, бир кере да кёрюрге излемегенди. Ол затха бек сейир этеди Рахийма.  «Алай а… ол иги окъунады. Аман адамны айтханына ийнанып, кеси жюрегине тынгыламагъан, кёзлерине ийнанмагъан эр киши кимни къоруулаяллыкъды?»

 Жамалгъа айтхан эди жарсыуларын башдан аякъ, жангы жашауну ётюрюк бла башларгъа сюймей. Ол аны ангылагъаны, Нюржаннга ата жылыу бергени бюгюн да къууандырады Рахийманы.  Сау болсунла, къайынлары да бир туугъан кюнюн унутмагъандыла къызчыкъны. «Бизни Нюржан», – деп сёлешгенлери уа не багъасы барды?!

Бир кюн Рахийма къайын къызына:

– Кертиден да алай бекми сюесе Нюржанны? – дегенинде, ол, ёпкелеген да этип:

– Да, келин, нек сюймейме къарындашым сюйгенни? Жашла анга ол этгенними этгендиле – юсюне-башына, ашына-суууна сакъ болуп, ауругъанында, къатындан кетмей, уколун этип, солуууна тынгылап турса? Къарындашым анга къызым демей сёлешмегенин билесе. Бирде, ийнан анга, жан жууукъ къан жууукъдан татлы болуп да къалады. Сау болсунла ол иги атанг, нюрлю ананг да, бир да асыулу сабий ёсдюргендиле. Кимге да жарагъан.

Ол а алайды. Нюржан доктор болама дегенде, ол къыйын да, жууаплы да иш болгъанын кёпле айтхандыла. Болсада сабийлей окъуна ол муратын кетермегенди жюрегинден. Ма бюгюн а ненча адам алгъыш этедиле анга, аны ёсдюрген ата-анама да.

Кесин а къошмайды Рахийма ол махтаулагъа. Къызына заманы жетишмеучюсю ючюн урушады  кесине. Аллахха уа ыразыды, уллу сынауланы юслери бла болса да, анга быллай бала бергенине. Рахийманы игилиги ючюн угъай, ажашхан адамгъа кеси жан аурутуп.

Энди ол кюнден кюннге, кюз арты жууукълашып келген ахшамлагъа ушап, сууугъуракъ да, мудахыракъ да бола барады. Бир затны къолуна алып, иш этгинчи, кеси айтыучулай, къуш жумуртхаларына олтуруп, бала чыгъарыр. Кетерге уа ашыкъмайды. Ашыкъгъан жаланда къууанч сакълагъан этеди…

Узакъ кёкге, алыкъа чапырагъын атмагъан агъач башына къарайды ол, юйюню экинчи къатысында балконда олтуруп. Мёлекле анда жюрюгенлерин биледи да, ол аланы кёрюрге сюеди. Ала уа ингир къызылында ойнайдыла, акъ къанатларын жайып, уча, булутлагъа къона.  Аланы алтын бетли бурма чачлары жарытадыла къара тартхан кёкню…

Быстыр тагъыучу чыпыннга  келип къонады къартлыгъы тизгинсизлигинден билиннген бир боз къаргъа. Аны кёзлери кюнню бата баргъан жарыгъында къып-къызыл кёрюнедиле да, Рахийма аны огъурсуз сунады. Къарамазгъа кюреше: «Юш!» – деп, тауукъну къыстагъанча, къыстайды аны алайдан. Сора кеси кесине урушады: «Не хатасын кёргенме муну, олтурмагъа къойсам а! – деп. – Аллахны кючю уллуду, игини, аманны, ариуну, эришини да ол жаратды. Аны бетинден кёрюрге тийишлиди дунияны…»

Къаргъа уа учуп барып, жерде неле эсе да чёплеп, темир буруугъа къонады. Ол, тепмей, иги кесек заманны мурса  ичинде ёсген акъ гюлге къарай, сагъышлы олтурады. Сейир эте болур, бу кюйдюргюч хансха чырмашып, быллай ариу зат ёсгенине.

Сейир а этер, Аллах жаратхан затланы хар бирини энчи сыфаты, къылыгъы, жашау ызы болгъанына. Сейир этер, адамланы не кёзлери, не бетлери, не этген ишлери, умутлары, жюреклери бир бирге ушамагъанына.  Алай тюрлюдю, алай татлыды, алай жарсыулуду бу уллу дуния.