Бир абыннганла жюз нек сюрюшедиле?

Бир жол журналист къауумну  Советское элде  УФСИН-ини тёртюнчю номерли  колониясына анда тургъан тутмакъланы жашаулары бла шагъырейлендирирге элтедиле. Анда тёрт жюзге жууукъ  тутмакъ тиширыу турады. Ала барысы да законну къатлап бузгъанладыла. Бир-бирле тёртюнчю-бешинчи  кере тюшгендиле бери. Колонияны начальниги Рудик Харисов: «Мында бизге  эрттеден шагъырей адамла  жашайдыла»,-деген эди. Статистика кёргюзтеди: законну къайтарып бузгъан тиширыула колонияда тюрленмейдиле, токъсан проценти бери биягъы къайтып келедиле. Бусагъатда  тутмакъла бла энчи иш бардырыргъа кюрешеди администрация. Ол болушурму? Заман кёргюзтюр.

Бир талай айдан экинчи кере телевидениядан бериу алыргъа барабыз бу колониягъа. Сейир этдирген шарт: бир талай тиширыу  башларына эркин болгъандан сора тюзюнлей вокзалда  уру бла жангыдан тутулгъандыла. Эркин болгъанлай, биринчи кюн окъуна законнга къажау иш этгендиле. Да сора колонияла ахырысы бла да игиге тюрлендирмейдиле анда тургъанланы дерге боллукъмуду? Ким болушаллыкъды бу адамлагъа? Колонияда   мурдарлыкъ  этгенле, башха адамны санына- чархына хата тюшюргенле, наркотикле сатханла, уручула, хыйлачыла, алиментле тёлемегенле да бар эдиле.

Тиширыуну жашаууну магъанасы юйюрдю: аны сабийлери, эри, атасы-анасы, ыннасы-аппасы. Къалай унутады ол аланы, бир бирини  ызындан аманлыкъ  ишле нек этеди? Психологла айтханнга кёре, адам неге  да юйренип къалады. Колониядагъы тиширыуланы отуз процентини сабийлери барды. Алай ала анала болургъа итинмейдиле. Нек? Ана болгъан къыйынды. Колонияда уа аш хазырды, иш берселе, этесе, бермеселе, бош тураса.  Мында башымы  къалай кечиндирейим деп сагъыш этерге керекмейди. Эрттенликде туруп, сабийге аш хазырларгъа да тюшмейди.

Жууапсызлыкъ - тутмакъ тиширыуланы жашауларыны баш шартыды. Ала не  сабийлерине, не баш иелерине, не къарт аталарына-аналарына къарамайдыла. Ол  тынчды - алай жашагъан.
Хау, бир-бирле эркинликни излеп  къыйналадыла. Биринчи кере законну бузгъан тиширыула Дагъыстанда колониядадыла. Алагъа жууукълары терк-терк баралмайдыла. Советское элде колонияда уа бизни республикадан жыйырма тиширыу барды. Журналистлеге  деп тутмакъла  концерт кёргюзтген эдиле. Миллет  жыйрыгъы бла  бизни  республикадан бир къыз сахнада жырлагъанында  мени жюрегим чанчхан эди.
 

Рудик Харисов айтханнга кёре, колонияда  тургъан тиширыуланы жаланда он процентине келедиле жууукъ адамлары. Къалгъанларына уа – угъай. Нек? Абыннган, ажашхан,  харип адам кимге  керекди? Бу тиширыуланы тюзелалмагъанларыны бир сылтауу - жууукълары-тенглери алагъа эс бурмагъанларыды. Бизде жангылгъан, абыннган адам ёмюрюнде  да тюзеллик тюйюлдю деп къоядыла. Ол тюрмеден чыкъса, анга иш да  бермейдиле, болушхан тёре да жокъду. Тутмакъ тиширыуланы  артха хазна адам сакъламайды. Жууукълары кёзюбюзге кёрюнмесин, жокъ болсун деген акъыл бла жашайдыла. Ала гунч, жокъ боладыла, чирийдиле колонияда. Алай ол тюз ишмиди – къарыусузну  малтагъан, бир абыннганны сыртына уруп сюрюшдюрген?..

Колонияда да тиширыулагъа жангы жашаугъа жол ачаргъа кюрешедиле. Сёз ючюн, орта билими болмагъан мында школну бошаяллыкъды. Сора дагъыда ПТУ-да усталыкъ алыргъа болады. Ким  компьютерде ишлерге, ким ётмек биширирге, ким кийим тигерге юйренедиле. Бийик окъуу юйде билим алыргъа сюйгенлени да барды аллай эркинликлери. Алай усталыкълары болгъанлыкъгъа, тутмакъла, эркин  болсала, иш табалмай къыйналлыкъдыла. Ол баямды. Бек жууукъ адамларыны жюреклеринде жер  тапмай да  инжиледиле. …Тутмакъла   да бизникидиле. Хар абыннганны тюртюп, бырнак этмейик. Тамбла ким абынырыгъын киши билмейди.