СУРАТЧЫ

Эрттен алыкъа атмагъанды, алай а жукъу арталлыда къачханын ангылагъандан сора, терезеге къарап, бир кесек жатады Суратчы. Аны ары жанында, къарсыз къышха ёпкелегенча, акъ къабукълу бутакъларын да къымылдатмай, шош сюеледи мудах акътерек. Терекни, тили болмагъанлыкъгъа, жаны, кенг жюреги болгъанын биледи бу отоуну иеси – кёп кере кёргенди аны къууанчын, жарсыуун, сагъышлы заманын да. Жапсарыргъа да сюеди, алай а, кесине гебен эталмагъан биреуге черен эте эди дегенлей, кюлкюлю кёрюнеди анга ол. Алай а, терек жарыкъ болса, къууанады, мудах болса, жарсыйды.

Тангнга кёп къалгъанына да къарамай, жатып турургъа болмай, къол-бет жуууп, терезе аллына келип сюелди ол. Таулагъа къарап этерге сюйюучюдю тилеклерин. Олду аны намазы. Аллахха къуллукъ этиу анга, бек биринчиден, тюзлюкню тутууду. «Адам эсенг, тюз жаша», – деучюдю Суратчы, кеси-кесине кёлю къалып, бир аз да сансыз болса кёзю кёре тургъан терсликге.

«Тюзлюкню жолу ёмюрлюкдю, – деп эсгертиучю эди анга устазы ёксюзле юйюнде, сурат ишлерге юйрете. – Жазча, къышча, сора… бешик жырча». Ол бешик жырны эсинде къалай тута болур эди, урушну бар от-окъ жолларын да къыдырып? Анга Суратчы бюгюн да сейир этеди. Сора анга аталыкъ этген устазыны къабырына эрттеден да баралмай тургъанын эсгерип, жарсыйды.

Ол келип, ишлей тургъан суратыны аллына сюеледи. Аны кёрюп къууаннганча, жарыйдыла чыракъ жарыкъда бояула, гитче къызыл, сары, жашил, кёк тёгерекчиклерин жангыдан ызлап чыкъгъанча, хазыр болуп аны суратында эрирге. Эририкдиле ала, алай а жашау къалай сейир болгъанын кёргюзтюп, аны бир кесекчигин суратха кийирип,. Артда анга къарап, бирле къууанырла. «Была да сюймейдиле дуниядан кетерге, бир ахшы ишге бермей къарыуларын, жарыуларын, кеслерин, – дейди Суратчы, сары тюклю буштукъчугъуна узала. – Мен а жашайма. Нек?» Кесине ыразы тюйюлдю ол.

Алай сагъыш этеди да, сора къыстаргъа кюрешеди ол оюмларын. Алай а къайры къачсын аладан?

Анга бла къарындашы Борисге жаланда бешишер жыл бола эди, ала ёксюзле тургъан юйге тюшгенлеринде. Анасыны, атасыны сыфатларын кёзюне келтирирге кюрешеди Суратчы, алай а ала бир кесекчикге туман ичинден къарап, жокъ болуп къаладыла да, андан сора бютюнда бек сынсыйды аны жюреги. Ала жангы юйге кёчгенлерине къууанып да бошагъынчы, лифт юзюлюп, алай ажымлы ёлген эдиле сабийлени жаш ата-аналары.

Ёксюзле юйюнден къачабыз деп, юйню экинчи къатысындан секиргенде, аякъчыгъын ачытып, къаллай бир къыйналгъаны тюшеди Суратчы эсине. Ала эгизле эдиле, Борис бла ол. Суратчы деп да ол атагъанды анга. Жашчыкъ больницада, артда саулугъуна болушурукъ юйде айланнгынчы, къарындашын бирле алып кетип тура эдиле. Эгизлени бир бирден айырмаучудула, алай а… Ким биледи, аны алыргъа унамагъан болмазла, сынчыкълагъан этеди деп. Ма алай жашап турады Суратчы анга къырал берген жангыз отоуунда.

Алгъа анга аны бла бирге ёсген жашла терк-терк келгендиле. Бирге жюрюгендиле ала аланы ёсдюргенлени къабырларына. Энди аз жокълайдыла – бирер жерге чачылгъандыла. Бирде Марина киреди. Ол да анданды. Ол келсе, бек сюйюучюдю Суратчы. Сынчыкълагъанын кёргюзтмез ючюн, тири да болургъа кюрешиучюдю.

Бирде аны эрикгенинми, кесини эрикгенинми кетерирге, аны ишлей тургъанына да къарамай, келиучюдю анга назмучу. Шуёхумуду? Нёгеримиди? Айталмайды аны Суратчы. Бир он жыл а болады ол бери жюрюгенли.

– Эй, тынгылауукъ! – деучюдю поэт, аны сёзге артыкъ батылмаучусун биле. – Жангы назмума бир тынгылачы…

Сора Суратчы эски патефонун къурады да, Чайковскийни «Жылны кезиулери» деген музыкасы да бара, окъуйду поэт назмуларын.

Ол аланы окъугъандан сора бютюнда келмейди Суратчыны сёлешириги – ол, бусагъатда эшитген суратларын кёз аллына келтире, поэзияны уллу дуниясына сейир эте, булгъайды къолунда буштукъчугъун. Ол башха сурат этер умутда эди, алай ол суннганча боллукъ тюйюлдю – назму жангы бояула къошарыкъды аны ишлене тургъан суратына.

«Сейирди дуния, – деп сагъыш этеди Суратчы. – Аз сёлешсенг: «Тынгылагъан тын бузар», – дейдиле. Зат айтама десенг: «Сёлешген кюмюш эсе, тынгылагъан алтынды», – деп эсгертедиле. Аллахны сагъынсанг: «Гюняхлыды! Неда кёзбаудан этеди, кесин ийманлы сундурургъа. Жаннетге жол ишлерге кюрешеди!» – дейдиле. Къалай кёллерине жетгин бу адамланы?»

Бюгюн да келликди поэт. Кофени бек сюеди. Тюкеннге чыгъаргъа керекди, танг атса. Келтиртирге да боллукъду, алай да этиучюдю. Алай… нек эсе да бюгюн ары кеси барыргъа сюеди.

Суратчы, терезесинден кёрюннген таулагъа къарай, къаяла тюбюнде, суу боюнунда сюелген кёп къатлы юйню ишлейди. «Тюз да къурулушчуча!» – деп, кюледи ол кесине. Аны бир терезесинден анга эки жаш адам – ата-ана, сора бирге эрттен чыкълача ушагъан эки сабий къарайдыла…

Арт заманда ол бютюнда бек термиледи къарындашын кёрюрге. «Ол а мени эсде тута болурму, излей болурму?» – деген сагъышла къоймайдыла аны. Ахшы къууум бар ауур сагъышланы душманы болгъанын да биледи. Ол анга аз кере тюшюнмегенди, жашау узунуна биз зат излеп, бир зат сакълап турады сора. Ол иги къуууму эрип кетсе, сора башха затла бары да магъаналарын тас этерикдиле анга – жангызлыгъы, умутлары да. Алай сагъыш этеди да, сора Аллахдан уялады Суратчы – ол аны бир заманда да атмазлыгъын билип, жангызгъа къалай санайды кесин?

Бюгюн бир энчи кюн болгъанын айтыргъа келгенча, танг къарангысында къонады акътерекге къаргъа. Ол бирде алай этиучюдю. Жууукъ бутакъгъа олтуруп, тюклерин ариулайды да алгъа, артда уа къарайды Суратчыны ишлегенине бери айланнган инжи кёзю бла. Бир кесекден аны нёгерлери чакъырлыкъдыла: «Къар! Къар! Къайдаса?» – деп.

Кюн кётюрюлдю дегенде, атланды тюкеннге суратчы. Ол да жолну ары жанына ётерге, алайгъа келип тохтагъан къара машинадан атасы бла жашы чыкъдыла. Атасын тюкен таба тарта баргъан жашчыкъ, тохтап, алагъа жол къойгъан, таягъына таяна сюелген Суратчыгъа къарап, атасына:

– Уа, атам, къара сейирге, бу адам санга нечик ушайды! – деп сейирсинеди.

Жашчыкъны къонгуроу ауазын эшитген Суратчыны таягъы жерге тюшюп, сабийни атасы аны алыргъа ийиледи. Ол таякъны иесине узатады да, сора нек эсе да артха тартып, кёкюрегине къысады:

– Сен… Суратчымыса?! Мени къарындашым! Не къадар излеп айланнганма мен сени!

Алай тюбегендиле ала, энди бир заманда да айырылмаз ючюн. Айырылсала уа, къайсы алгъа жетсе да, хапар айтыр анасына бла атасына къарындашыны юсюнден.
Энди ангылайды Суратчы Аллах анга ол сюйгенле жанында болгъан суратны ишлерге жол нек ачханын. Борис аны къатындады! Эртте-эртте бешик жырны макъамы эхчеген заманладача…