Тарых

 Моллаланы Исхакъны жашларыны юсюнден хапарны бизге алим эмда  жазыучу  къызыбыз Гуртуланы Мариям  айтханды. Бюгюн аны тамата жашыны юсюнденди хапарыбыз.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

XX ёмюрде малкъар халкъ сынагъан  къыйынлыкъланы, кюйсюзлюкню юслеринден китапла жазаргъа боллукъду. Алай аны бла бирге уа ол тюзлюк хорлагъан, миллет жангыргъан, уллу жетишимле болдургъан кезиудю. Кёчгюнчюлюкню 13 жылындан сора таулу халкъгъа къыраллыгъы, ата журту   къайтарылгъанлары артыкъда магъаналы тарых ишди.  Алай битеу къыйынлыкълагъа, юйренмеген социал-этнос болумлагъа тюшгенине да къарамай, таулула миллетлигин тас этмегендиле.

«Орайданы» хапарын Хар ёзенде, хар элде бир кесек башха тюрлю айта болурла. Алай аны баш магъанасы тюрленмейди. Мен да къарт атам Ёзденланы Локъманны жашы Томпадан (1895-1982) эшитгенимча айтайым.

Къабарты-Малкъар Республиканы къыраллыгъыны 100-жыллыгъына

Жыйырманчы ёмюрге бизни халкъларыбыз ахшы къууумла бла тюбегендиле, жангы жашау башларгъа таукелленип, миллет къыраллыкъны айнытыр умутда. 1917 жылны февралында болгъан ишле аланы ол муратлары толурларына ышаныулукъ бергендиле. Биринчи атламладан бири уа Шимал-Кавказ Республиканы къуралыуу болгъанды. Алай ол кёпге бармагъанды. 1918 жылда январьда  Россей Совет Федератив Социалист Республика –РСФСР- жаратылады. Ызы бла Терк областьны таулу халкъларыны бирикген автономияларын къурауну юсюнден башламчылыкъ да этиледи.

   Сталинград ючюн уруш башланнганлы – 79 жыл

Сталинград ючюн сермеш 1942 жылда 17 июльдан 1943 жылда 2 февральгъа дери баргъанды эмда адам улуну жашауунда жер юсюнде болгъан бек уллу къазауатха айланнган эди. Курск дугада сермеш бла бирге ол Уллу Ата журт урушда болумну арталлы да тюрлендирген эди.

 Жашлары, эрлери, къарындашлары, урушха кетип,  кече-кюн да жюреклерин къоркъуу  алып тургъан  тиширыуланы   араларында Къайгъырмазланы  Мисирхан  да  бар  эди.  Аны хапарын а «Заман» газетде ишлеп кетген Къайгъырмазланы Борис айтханды.

Тангнга тюберге чыкъгъанча, олтурадыла къабакъ жанында узун шинтикде эки адам – артларында эки къатлы юйню иелери. Арбазда да олтураллыкъ эдиле, жапма тюбюнде. Алай, хуна артындан эсе, былайы ачыкъды, элге къарайма десенг.

Газетибизни бетинде тукъумланы  юслеринден билдире туруучубуз. Бюгюн а кезиулю хапарыбызда Байдаланы юслеринден айтайыкъ. Бу тукъумну адамы Иссаланы тарыхларын жыйып эрттеден бери кюрешгенди.  Бу материалны да асламысында аны жазмасына кёре хазырлагъанбаз. Андан сора да, бизге болушханла Хажи-Исмайылны жашы Махмут,  Алийни жашы Мустафа эм Ибрагимни къызы Нюржан эдиле.

Хабаз бек ариу тау эллерибизден бириди. Анга кире келген жерде, тау башында Агойланы жери деп  барды -  ариу чаллыкълы жер. Анда алгъа будай, артдаракъ жыллада уа картоф ёсдюрюп да тургъандыла. Тууарла, ууакъ аякълы малла да тутхандыла. Балыкъ суу Хабазны экиге айырады - чегет эм  кюнлюм жанына.

Жерни башында эм къанлы патчахланы бири акъсакъ Тимур  1395-1396 жыллада Шимал  Кавказны юсю бла  бара, жюзле бла эллени, мингле бла адамланы къырып ётгенди.  «Ол жыллада  жетген заранны къыйынлыгъы бюгюнлюкде да кесин эсгертгенлей турады. Европагъа, Азиягъа , Африкагъа белгили уллу алан халкъдан, бизни  ата-бабаларыбыздан, адам  жазыкъсынырча бир къауумчукъ  сакъланып, бусагъатда кесине «къарачай», «таулу» деп турады, саны бла  къыралыбызда эм гитче миллетлени арасында тергеледи. Не медет, айнып, бурун даражасына келирге да ушамайды. Артда къазауатла, эминала, кёчгюнчюлюк да  келтирмегендиле бизге аллай бир зарауат. Ол себепден айтыргъа излегенибиз: Акъсакъ Тимурну къан ызы бюгюнлюкге дери келеди…», деп жазады  къарачайлы алим  Хутуланы Рашид.