Саулукъ

 Сабий саддан башлап окъуна бир-бир балачыкъла семизчикледиле, башхалары уа арыкъладыла. Аны сылтауу недеди? Бу соруугъа жууапны Нальчик шахарны ючюнчю номерли поликлиникасыны педиатры Наталья Лукина береди:

Соруу: Хант туз хайырлымыды саулукъгъа огъесе хаталымыды?

Бёзюланы Зухура, газет окъуучу

Биз жашауубузну хар кюню да къууанчдан толса сюебиз. Алай хар адамны къадарында да боладыла къыйын кезиулери. Медицина илмуланы доктору, профессор Теммоланы Лейла айтханнга кёре, адам, орта эсеп бла айтханда, кесини ёмюрюнде жетмиш  литр жилямугъун тёгеди. Кюлюуню багъыу кючю болгъанын хар ким да биледи. Жиляу адамны саулугъуна себеплик этгенини юсюнден а, нек эсе да, хазна айтылмайды. Болсада, медикле билдиргеннге кёре, жиляуну хайыры да кюлюунюкюнден аз тюйюлдю.               

Кюнде кёп заманны турургъа нек жарамайды?

          Къартаяма деп къоркъмай, кюнде къаллай бир заманны туругъа жарайды деген соруу арыкъ болурча не ашаргъа керекди дегеннге ушайды. Быллай оюмгъа алим, биомедицина технологияла эм къартлыкъны генетикасы жаны бла эксперт, «Илму жашауну кёбейтир ючюн» фондну вице-призединти Юрий Дейгин келгенди. Ол адамны чархы загарны къалай кётюргенини юсюнден ахыр илму-медицина эсеплени «Комсомольская правда» (fm.kp.ru) радиода «Охотники за мифами» деген бериуде келтиргенди.

Кафканы «Метаморфозаларын» окъуп, Габриэль Гарсия Маркес жазыучулукъ ишни сайлагъанды. Хемингуэй илхамны Лев Толстойну «Война и мир» романындан алгъанды. Хар инсанда да китапла башха-башха сезимле туудурадыла, алай ала кёбюрек жашаргъа уа болушамыдыла? Бу соруугъа жууапны Йельс университетни алимлери излегендиле. Ала энчи тинтиу да бардыргъандыла: онеки жылны ичинде ала китап окъуу бла узакъ ёмюрлюлюкню байламлыкъларын тохташдырыр муратда абадан адамланы жашау халларын сюзгендиле, деп билдиредиле «Комсомольская правда» газетде.

Ауругъанлагъа болушлукъ этип, аланы кеслеринден, жууукъ-ахлуларындан ыразылыкъ табып ишлегенле уа аз тюйюлдюле. Россейни Анестезиологларыны – реаниматологларыны федерациясыны правленини эмда ол федерацияны  нейроанестезиологларыны – нейрореаниматологларыны секциясыны келечиси, Нальчикде республикалы клиника больницаны врачы Геккиланы Сафарны къызы Жаннет да аллайладан бириди. Ол билимин, заманын аямай, саусузлагъа болушуп келгенли энди къыкъ жылгъа жууукълашханды.

«Жукъусун тас этген саулугъун тас этеди» дейди нарт сёз. Ол уллугъа, гитчеге, тиширыугъа, эр кишиге, жамауат жашауда къаллай жерни алгъан адамгъа да бирча жарашады. Медицина эсепле уа жукъусузлукъдан бюгюнлюкде сабийле окъуна къыйналгъанларын кёргюзтедиле.

Жыл сайын бизни къыралда жюреклери ауруп 1,3 миллион адам ауушады. Ол а бир область араны халкъы чакълы бирчады. Аны ючюн  жюрек, тамырла ауруп башлагъанларын кёргюзтген шартлагъа сакъ болургъа керекди.

Адамны териси саулугъуну юсюнден кёп зат билдиреди, деген хапар кертимиди? Терини, жаш замандача, ариулай сакъларгъа онг бармыды? Бу соруулагъа жууап излей, биз Нальчик шахарда тери – венерология поликлиниканы врачы Къулийланы Анжела бла  ушакъ этгенбиз.

Гарвардны экспертлери кофе беш ауруудан сакъланыргъа болушханын ачыкълагъандыла.