Чий сарымсах аурууну къоркъууун азайтады

Бусагъатда бек жайылгъан аурууладан бири онкологияды. Аны къоркъууун азайтхан ашла бармыдыла? Аны юсюнден терапевт Чеченланы Аминат бла ушакъ этгенбиз.

- Ашлагъа кёчгюнчю, бир затны ачыкъларгъа сюеме. Алимлени оюмларына кёре, онкологияны баш сылтаулары недиле?

- Бир-бир алимле аны сылтауун жюрек къайгъылада кёредиле. Кертиси бла да, адамны бир затха жаны ауруса, саулугъу сёгюлюп башлайды. Экинчи сылтау экологияды. Табийгъат кирленнгенди, аны себепли ашыбызда кёп хаталы затла бардыла.

- Бюгюн энчи сарымсахны юсюнден айтсагъыз эди. Ол онкологиягъа къажау кючдю деген оюм тюзмюдю?

- Белгилисича, сарымсах сууукъдан  чыкъгъан эм грипп аурууладан профилактиканы бек иги  дарманларындан бирлерине  саналады. Алимле айтханнга кёре, чий сарымсах ёпкеледе рак  аурууну къоркъууун кёп къалмай  эки  кереге  азайтады. Бу битимни Къытайда  халкъ медицинаны баш дарманына санайдыла, ол себепден а  багъыуда сарымсахны бек уллу къыйматы болгъанын айтадыла. Дуния медицина сарымсах бла байламлы  тинтиулеге  бек уллу эс бурады. Нек дегенде сарымсах базыкъ чегиде, аш орунда, къууукъда безде, бауурда эм ёпкеледе рак ауруудан багъыуда  бек иги болушханы  эрттеден бери  да белгилиди. Ол жаны бла тинтиу ишле бардырылгъанларына дайым да уллу магъана  бериледи.

Къытайлыла жети жылны  ичинде  ёпкелеринде рак  ауруулары  болгъан 1,5  минг адамны  эм 4,5 минг саулукълу адамны къатышдырып бардыргъан тинтиуню кёрюмдюсюню юсюнден айтхандыла. Аны кезиуюнде ачыкъланнганыча, сарымсахны  чийлей ыйыкъны ичинде эки кере ашап тургъан адамны ёпкелеринде рак ауруу чыгъар деген къоркъуу  къыркъ тёрт процентге  аз тюбегенди!

-Тютюнчюлеге уа болушамыды сарымсах?

-Хау, тютюнчюледе окъуна  сарымсах рак аурууну къоркъууун отуз процентге азайтады! Алай энчи  чертирге сюеме: тютюнню кёп ичгенле, бу тюрлю информацияны эшитгенликге, хош кёллю арталлыда  болмагъыз: тинтиуле дагъыда кёргюзтгенлерича, рак аурууладан къоркъуу тютюнчюледе тютюн ичмегенледен эсе 10-25 кереге кёп чыгъады. Битеу алып къарагъанда, ол къоркъуу 30 процентге  аз болгъаны игиди, алай   тютюнню хатасындан ёпкелеринде рак ауруула чыкъгъанла  эм ёлгенле тютюнню букъулатмагъанладан эсе иги да  кёпдюле.

- Сарымсах ракны айныууна къалай чырмау этеди?

-Канцерогенлени ишлеулерин бузады, мутацияланы (генлени  бузууну) жангыдан къурайды, огъурсуз клеткаланы ёсюулерине чырмау этеди, аны къой, аланы ёлюулерини (апоптозну) механизмлерин да чыгъарады. Ол тюрлю ууакъ затла  барысы да  илму лабораториялада тири  тинтиледиле. Сарымсахны  башда   айтылгъан къыйматы энчиликлерин сераны  (кукуртну)  къошулуулары жалчытадыла (сарымсахны  ийиси аланы  болушлукълары бла къуралады), сарымсахны адам ашына дайым къошаргъа  керекди, аны ийиси ариу  болмагъанына да къарамай: сера  (кукурт) жокъ эсе, сарымсахны  дарманлыгъы да жокъду.

Сарымсахны хар кюн ашаргъа керек тюйюлдю, ыйыкъны ичинде эки кере  хайырлансагъыз да болады. Баям, адамланы  кёбюсюню  жашау халлары аллай онг береди. Экинчиден, аузугъузну сарымсахха кюйдюрмегиз: 2-4 тишни ууакъ туурап неда эзип, тюрлю-тюрлю ашарыкълагъа  къошуп ашагъыз. Алай этсегиз, ийис да къарыусуз болады, дарман  кюч а азаймайды. Аны бла бирге  уа ашарыкълада жаула адамны чархына сарымсахны иги сингдиредиле.

Андан сора да, сарымсах тишлени он-онеки минутну ичинде арытылгъанлай къоя туругъуз. Ол заманда сераны (кукуртну) къошулуулары  ферментлени хайырларындан бютюн тириле боладыла, чий сарымсах биширилгенден эсе къайда  хайырлыды. Алай биширилгенден да къачмагъыз, ол да  сизни саулугъугъузгъа  хайыр берликди.