Политрук

                                                       Уллу Хорламны 74-жыллыгъына

Ата журтун жигитча къоруулай жоюлгъан Таумурзаланы Мажитни жашы Хамит къайда асыралгъанын аны ахлулары билмегендиле. Ол а аланы бютюн бек инжилтгенди. Алай бир жол узакъ Орёл областьдан анасыны аты бла письмо келеди. Ачып окъусала, Хамит жангыдан ёлгенча, жиляу этдиле. «Биз, Лёня Голиков атлы отрядны пионерлери, жашыгъыз Таумурзаланы Хамит 1943 жылда 15 августда ёлгенини  эм Глазунов районну Богородское элинде къарындаш къабырлада асыралгъанын билдиребиз. Аны юсюнден шартла жыя турабыз да,  суратлары, фронтдан келген письмолары сакъланнган эселе, бизге бир жиберсегиз эди»,-деп жазылып эди анда.

Сакълагъанны къой, ротаны тамата политругу болуп тургъан Хамитден келген письмоланы, суратланы аны эгечи Бабаланы Лейля бек багъалы хазнаныча асырагъанды. «Хамит таматабыз болгъанды. Назмула бла сёлешиучю эди. Кесим сары шинли болсам да, ол бла башха къарындашым Масхут къара кёзлюле эдиле»,-деп хапар айтхан эди ол манга бир тюбегенибизде.

Лейля асырагъан письмоланы ичлеринде уруш жыллада чыкъгъан газетден кесилип алыннган бир къагъыт журун да бар эди. Анда «Совет Аскерни Ата журт ючюн сермешледе кеслерини батырлыкъларын кёргюзтген солдатларын бла офицерлерин  правительстволу саугъала бла саугалауну юсюнден» буйрукъ басмаланыпды. Ол офицерлени ичлеринде бизни бир жерлибиз Таумурзаланы Хамитни атын да кёребиз.

Ол 1981 жылда Тёбен Чегемде туугъанды. Элин, жерин, жууукъ-ахлуларын ассыры сюйгенден, андан бир жары кетер умуту болмагъанды. Нальчикде окъууун бошагъандан сора да, артха къайтып, школда сабийлеге математикадан бла географиядан дерсле берип тургъанды.

Алай тыш къыралладан аман хапарла келе эдиле: Испанияда уруш баргъанды. Жаш устаз Сауутланнган кючледе къуллукъ этсем, Ата журтума кёбюрек хайыр келтирирме деп, Брянск шахарда аскер-политика училищени курсанты болады. Аны фашистле бла уруш башланыргъа 22 кюн къалып алай бошагъанды.

«…Мен школну тауусдум, башха жерге кетеме. Брянскге къагъыт жазмагъыз… Мени тенглериме, жууукъларыма саламымы беригиз. Къысха заманда сизге барып, тансыгъымы алыргъа болурма», - деп жазгъанды ол, бир ненча кюнден шахарла,элле кюериклерин билмей.

…Таумурзаланы Хамит къуллукъ этген полк Курск-Орёл темир жолдан узакъ бармай, Понырейни къатында къорууланыргъа хазырланып тохтагъанды.

Юсюнде онган гимнастёркасы бла блиндажда жукълап тургъан тамата лейтенант  салам тёшекден турду. Аякъларына терк окъуна портянкаланы чулгъап, чурукъларын кийди да, белинде немислиледен сыйырылгъан керохну, гимнастёркасын да тап этди. Кёкюрегини сол жанында уа орден жылтырайды. Хамит душманны аскер не зат эте тургъанына къараучу жерге барады. Сержант терк окъуна анга честь берип:

-Кече фашистлени танклары гюрюлдегенлей турдула,-деп билдирди.

-Ала не бек хазырланып кюрешселе да, биз артха турлукъ тюйюлбюз,-деди Хамит анга.

Ол тургъан жерден узакъ бармай топ атылгъан тауушла эшитиледиле. Хамит топуракъ тёбеден башын кётюрюп къарады. Душманны танклары келе тура эдиле. Онтёртюсюн санады. Аланы артларына бугъунуп солдатла да чабып келе эдиле. Бизни аскерчилерибиз аяусуз от ачадыла. Юч танк кюйгенди. Алай къалгъанла алгъа барыуларын тохтатмайдыла. Бизни артиллериябыз от ачханын кючлендиреди. Душманны атакасы тунчугъады.

Тюшден сора «тигрледен» бири, къорууланыу ыздан ычхынып, тёгерекни отха алдырып, Хамит тургъан индекни юсю бла алгъа ётдю. Политрук башын кётюрюп къараса, танк артха бурула тура эди. Ыхы, бусагъат болгъанны басдырып, эзип башларыкъды. Таумурза улу гранатны танк таба атады. Ол чачылгъандан сора, отлугъу болгъан шешаны алып, бираз кётюрюлюп, аны «тигрни» юсюне быргъады. Ол а олсагъат от тёбеси болду.

Хамит, бираз эс жыйып, женги бла терлеп тургъан бетин сыйпады. Ма ол заманда немислиле индекге секире тургъанларын кёреди да, ала бла къол сермешиулеге къошулады. Была фашистлени къырып чыгъадыла. Алай политрук жаралы болады.

-Жарангы байларгъа терк бар,-деп буюрады анга ротаны командири.

Алай Хамит унамайды. Душман жангы чабыууллукъ этди. Биягъы танкла, солдатла да алгъа ёшюн уруп келедиле. Ол кезиуде санинструктор Мария Хоменко политрукну къатына сюркелип келди да, аны жарасын байлады. Хамит госпитальгъа барыргъа унамады, къазауат баргъан жерден кетмеди.

Урушда кёп затны сынагъанды Таумурза улу. Къыйын сермешле бардыра, артха кетиуню ачыуун сезерге да тюшгенди анга. Алай ол душман хорланырыгъына не заманда да бек къаты ийнаннганды. Анга юйюне ийген письмолары да шагъатлыкъ этедиле.

«…Гитлер бизни халкъны тобукъландырыргъа умут этеди да, ол планлары аны башына жау болурла. Ол кеси, аны башкеслери да гунч этилликлерине мени ишегим жокъду. Фашизм бизни бир заманда да хорларыкъ тюйюлдю. Къызыл Аскерни аны жокъ этерге уллу кючю, онгу да бардыла… Ёлсем да, тюзлюк ючюн, халкъым ючюн ёллюкме. Манга тынгысыз болмагъыз, Къызыл Аскерге болушугъуз. Хорлам бизники боллукъду»,-деп жазгъанды ол атасына бла анасына ийген бир письмосунда.

Кёп кере элтгенди ротаны, батальонну да атакагъа тамата политрук. Богородское элни къатында, танкланы алгъа ийип, кеслери уа ызларындан барып, Таумурза улуну солдатлары немислиле бегитилип тургъан индеклерине жетгендиле. «Ата журт ючюн!» - деп, чаба эдиле ала. Гитлерчиле уа миномётладан тохтаусуз атдырадыла. Атылгъан минаны сыныгъы, келип, Хамитге тиеди. Ол сюйген Ата журту ючюн алайда жан береди.

Жигит таулу жаш узакъ орус элни жеринде жатады. Эллиле бла школчула аны къабырына къарайдыла, гюлледен бир да къуру этмейдиле.

Текуланы Хауа.
Поделиться: