Уста эмда батыр мараучу

Уллу Хорламны солдатлары

Ижаланы Махайны жашы Абдулла  аскерге 1941 жылда чакъырылгъанды. Прохладный шахарда пулемётчуланы курсларын бошагъанды. 1942 жылда февральдан октябрьге дери Пензада аскер заводну боеприпасла чыгъаргъан 22-чи цехинде уруннганды. Предприятияда асламысында тиширыула бла къартла ишлегенлери себепли Ижа улугъа бла аны нёгерлерине бек къыйын эмда жууаплы ишлени толтурургъа тюшгенди. Ала кече, кюн да цехде тюйюлгендиле. Абдулла заводха тюшген биринчи кюнден окъуна аны фронтха жиберирлерин тилеп тургъанды.  Аны тилеги жаланда 1942 жылда октябрьде толтурулгъанды. Фронтха кетерни аллында уа мараучуланы курсларын да ётгенди.  

Сермешледен биринде ол, ауур жаралы болуп, госпитальгъа тюшеди. Андан 1943 жылда жаз башында чыгъады да, мараучуланы 310-чу полкунда къуллукъ этгенди. Чынтты жигитча сермешгенди, батырлыгъын кёп кере кёргюзтгенди. Курскну къатында къанлы къазауатха къатышханды. 1943 жылда 5 июльда, танклагъа къажау сауутну мараучусу болуп, атакаладан биринде немисли  танкны чачдыргъанды. Бир кюн а Ижаланы Абдулланы аскер бёлюмю орналгъан жерге танкла бла чабыуул башланнганды. Аз санлы аскер къауумгъа душман 14 машинасын жибергенди.

Бизникиле танкланы жууукъ келирлерин сакълайдыла. Алгъа келгени  минагъа басып, гусеницалары айырылып тохтагъанды. Бирсиле, ауарагъа къалып, башха жол излегендиле. Бири тохтап тургъан танкга жууукълашып, аны тартып башлагъанды.  Ижа улу, танкны илишаннга алып, атдырып, отха алдыргъанды. Танкчыла  къыстау чыгъып, къачып башлагъандыла, алай уста мараучу аланы жерге къаплагъанды.

Абдулла совет аскерле бла бирге Кюнбатыш таба сермешле бла баргъанды. 1944 жылда 9 апрельде Соколув элде къорууланыу сермешледе 13 немисли солдатны жойгъанды. Ол жыл 4 майда Рунгуры элде, душманны атакаларын артха бура, немислиле тургъан жерге кирип, пулемёт расчётларын жараусуз этгенди, кесини кишилиги эмда батырлыгъы бла аскерни алгъа барыргъа кёллендиргенди.  Бёлюмню командири сержант Ижаланы Абдулла Яворник дуппур ючюн къазауатны кезиуюнде душманны индеклерине биринчи болуп секирип, гранатла атып, 5 солдатны бла бир офицерни жокъ этгенди, алай бла бизни аскерчилерибизге  1467,0 бийикликге жол ачханды.

«Синяк» бийикликни тийресинде тасхачыла душманны къалауурларына тюбеп къалгъанларында, Абдулла, автоматындан атдырып, 3 солдатны жерге къаплагъанды, экисин а пленнге алгъанды. Ол жыл 2 октябрьде 1172 бийикликни къатында душманны чабыуулуна къажау сермешде ол 5 душман аскерчини ёлтюрюп, немислиле дуппурдан кетерча этгенди. Ол сермешледе Абдулла 15 солдатны, 1 офицерни жойгъанды, экисин пленнге алгъанды, 3 пулемётну бла 2 автоматны къолгъа этгенди.

 1944 жылда ноябрьде Ижа улу Карпат тийреледе алгъа барыу сермешледе душманны бегитилген жеринден къыстар ючюн къаты къазауат этгенди, чыныгъыулугъун, батырлыгъын, таулада сермеширге усталыгъын да кёргюзтгенди.  Ол 12 мадьярны жокъ этгенди, бирин пленнге алгъанды. 1945 жылда 10 апрельде душманны контратакасыны кезиуюнде гранаталаны аяусуз атып, юч солдатны ёлтюргенди, экисин жаралы этгенди. Окъла, топла аямай атыла тургъанлай, эки жаралы аскерчи нёгерин къоркъуусуз жерге чыгъарып, душманны бир пёлемётун къолгъа этгенди.

  Ижаланы Абдулла Берлин ючюн сермешлеге къатышханладан бири болгъанды. Хорламгъа къанлы  душманны куркасында тюбегенди. 1-чи Украин фронтну Ара эмда Брянск къауумларында сермешгенди. 17 уллу шахарны азатлагъанды. Эки кере жаралы болгъанды. Аскерден  1946 жылда кетгенди. Урушда этген кишилиги эмда батырлыгъы ючюн   Махтаулукъну экинчи эм ючюнчю даражалы орденлери, "За боевые заслуги" , "За отвагу" (эки кере) деген майдалла бла саугъаланнганды.

 Аскерден кетгенден сора ол  командири И.Н.Захарченкону анасын табаргъа, анга Берлин ючюн сермешледе жигитча ёлген жашыны юсюнден хапар айтыргъа къаст этгенди. Абдулла  командирин кеси асырагъанды, аны документлерин бла саугъаларын алып, Украинагъа баргъанды. Халкъы Орта Азиягъа кёчюрюлгенин да ма анда билгенди. Ол ачы хапарны эшитгенде, жюреги бир да болмагъанча къыйналгъанды. Командирини анасы уа урушну жигитин къолдан келгенича жапсарыргъа кюрешгенди.  «Эс жыйгъынчы мында  къалсанг иги болур»,- деп,  анга чынтты къонакъбайлыкъ этгенди.

Юч айдан Ижа улу Орта Азиягъа кетеди. Ахлуларын Къыргъызстанда табады. Мында ол халкъы бла бирге кёчгюнчюлюкню азабын сынагъанды.  1945 жылда апрельде кёргюзтюлген ючюнчю орденни – Махтаулукъну биринчи даражалы орденин – анга нек бермегенлерине да тюшюннгенди.   

РФ-ни Къоруулау министерствосуну Ара  архивинде 1945 жылда 7 апрельден документлери сакъланнгандыла. Ма алагъа кёре Абдулланы, 310-чу мараучу полкну дагъыда юч аскерчисини саугъалаугъа кёргюзтюлген къагъытлары  8-чи  мараучу дивизиягъа жиберилгендиле.

Ижаланы Абдулла туугъан жерине халкъы бла бирге 1957 жылда къайтханды. Ючкекенде жашагъанды эм уруннганды.  1994  жылда, къууанчлы хапаргъа дери бир жыл жашамай, ауушханды. Кеч болса да,  50 жылдан тюзлюк тохташдырылгъанды. Россей Федерацияны Президенти Б.Н.Ельцинни 1995 жылда 5 октябрьде чыгъарылгъан 1018-чи номерли Указы бла Ижаланы Махайны жашы Абдуллагъа Россей Федерацияны Жигити деген ат аталгъанды.

Текуланы Хауа хазырлагъанды.
Поделиться: