Секирме, Рыспаев

Бир тюрлю терслиги болмай, миллетибизге саулай да киши жеринде онюч жылны уллу къыйынлыкъла сынаргъа тюшдю. Кёп адамларыбыз, туугъан журтларын кёрюрге термиле, дуниядан кетгендиле. Халкъны ючден бири киши жеринде ачдан, жаланнгачдан, сууукъдан, аурууладан къырылгьанды.

Артыкъда биринчи жыллада къартланы кёбюсю, ачлыкъдан, жаланнгачлыкъдан сора да, къырал башчыла этген зулмулукъну, ыспассызлыкъны кётюралмай, жюреклери кюйюп, ёлюп кетгендиле. Тёрт-беш жылны уруш отунда айланып келселе уа – юйлерин тапмай, аланы киши жеринде излеп айланнган солдатлагъа да ол бек ачыу тийгенди. Фронтдан къайтханларындан сора да, къыйынларын тергемей, комендантла, эркинликлерин алып, бек къыйнагъандыла. Ма аллай уллу зулмулукъда кёп жылланы жан сюйредик...

Комендантланы юслеринден айтханда, аланы хар бири адамлыкъларына кёре къуллукъ этгендиле. Биз жашагъан Акмолинск областьны Вишневский районуну Ералы элинде участковый комендант Гончарук болгъанды. Колхозну башчылары уа, ачыкъ айтсам, бизге жау бетден къарай эдиле. Бир жол, Гончарук, аны болушлукъчусу Богданов элге келгенлеринде, колхозну председатели Рыспаев бизни адамларыбызгъа: «Ишлерге чыгъаргъа унамайдыла», – деп къозутады. Къышхыда, боранда къарт къатынланы, сабий къызчыкъланы чакъыртып, комендантны аллына сюейдиле. Аланы араларында уа мени эгешчигим, 14-жыллыкъ Шахийдат да бар. Аны уа тёрт жюз километр узакълыкъда болгъан жайлыкълагъа ие эдиле да ишге, атам жибермеген эди.

Комендант, Рыспаевге къарап: «Бу къызчыкъмыды ишге бармагъан?! – деп сорады. Ол къынкъ-мынкъ этеди. Гончарук а, къызчыкъгъа айланып: «Иди, девочка, домой», – деп къояды. Андан сора 75-жыллыкъ къарт къатынны къатына барады. Председатель, жунчуп: «Къар тыйыугъа чыкъмайды», – дейди. Гончарук аны халине къарайды да: «Иди, бабушка, иди, отдыхай», – деп къояды.

Председатель ачыуланады, ёрге-ёрге секирип: «Биз сизни быланы, къоркъутуп, низамгъа салырсыз деп чакъыртханбыз, сиз а алагъа жакъ басасыз», – деп, кесин бузду. «Секирме, Рыспаев, была да адамладыла. Сен къарт къатынланы бла сабий къызланы келтирип сюейсе аллыма. Закон бла аланы ишлетирге эркин тюйюлсе», – деп, бек къаты сёлешди.
Бизни комендантыбыз аллай эди, алай кёплени хапарларына кёре, аллайла аз болгъандыла.

ЖЫЛКЪЫБАЙЛАНЫ Ибрагим. Бабугент эл. 2004 жыл.