Ала биринчиле эдиле

Таулу болуп ким эшитмегенди «Эрирей» жыр къауумуну жюреклени къозгъатхан сейирлик жырларын. Сюймекликни юсюнден неда чам жырларын айтып тебиреселе, адамла шумсуз тынгылайдыла. Къайсы жырны айтсала да, терен магъаналы сёзлери, алагъа келишген ариу макъамлары эм жырчыланы сейирлик ауазларын кимни да эсин кеслерине бурмай къоймагъандыла.

«Эрирейчиле» эдиле биринчиле болуп, жыр къауумлары бла тау эллерибизге барып, концертлеге кёргюзтюп кетгенле. Хар элде да алагъа бет жарыкълы тюбегендиле, тансыкълап сакълап да тургъандыла. Жашла къыл къобузларын да алып сахнагъа чыгъып тебиреселе, адамла ёрге къобуп тюбегендиле. Кете туруп да алай  ашыргъандыла.

Андан бери къыркъ жыл озду. Алгъыннгы жарыкъ  кёллю жаш адамла эндиде акъ мыйыкъла, чалбашлыла, сабыр акъыллыла болдула. Бир бирлери,  жашауларында башха жол сайлап, сахнаны къойгъандыла. Алай, бюгюнлюкде да бизни ариу жырлары бла къууандырып тургъанлары да бардыла. Аладан бир къууму бла жолугъуп ушакъ этген эдим.  Биринчи болуп «Эрирейни»  къурагъанладан бири Къайталаны Магометди. Ол  билдиргеннге кёре, 1974 жылда  Жантууланы Виктор, Кетенчиланы Зухура, Деменов Сергей, Къайталаны Магомет «Жангы умутла» деген аты бла жыр къауум къурайдыла. Бир ненча музыка инструмент да жыйышдырадыла.

Кёп да турмай, Магомет инсан борчун  толтурургъа аскерге  чакъырылады. Андан эки жылдан сора къайтып, жангыдан ишни къолгъа алады. Ол кезиуде уа Маданият юйню таматасы  Габитланы Абдулду, жырны бек сюйген адамладан бири. Алай бла жыр къауум жангыдан ишлерин башлайды. Магометден сора бу жол анда Габитланы Абдул- художестволу башчы, Жантуудуланы Виктор – жырчы, Жаникаланы Мухтар – дауурбасчы, Кансаланы Хасан – жырчы, Габаланы Хусей – гитарачы, жырчы боладыла.

Кайта улу уа гитара сокъгъанды, жырлагъан да этгенди. Андан сора да, белгили макъамлагъа чам жырла да жазгъанды. Бир жол а жашла Маданият юйде хазырлана тургъан кезиулеринде, Бечелланы Хабаз алайтын ётюп бара болады. Сейирлик ариу малкъар жырланы эшитип, ары къайтады, тынгылайды. Къауум кере келгенден сора кесин да сынайды. Магомет, Абдул, башхалары да Хабазны ауазын, жырын да бек жаратхан эдиле. Алай бла бюгюнлюкде белгили жырчыларыбыздан бири, талай жырны да авторуду. Ол санда халкъны ауузундан кетмей тургъан «Тийме манга сюймеклик», «Сенсе, сенсе», «Жашил Малкъарым».

 Андан сора да, эрирейчиле Отарланы Керимни, Мокъаланы Магометни, Макъытланы Сафарны, Расул Гамзатовну, Созайланы Ахматны, Гуртуланы Салихни, Занкишиланы Жагъаны, Додуланы Аскерни эм дагъыда башха назмучуларыбызны битеу да эки жюзден артыкъ чыгъармаларына макъам салыннган жырланы айтхандыла.

Кеси эллеринде биринчи концертлерин бергенден сора, атлары белгили болады. Композиторла, назмучула былагъа эс бурадыла. Каменканы Маданият юйюне, жашла хазырланнган заманда келип, жырларына тынгылап, оюмларын айта тургъандыла.

Асламыракъ Мокъаланы Магомет, Байчеккуланы Абидин, Жеттеланы Мустафир жокълагъандыла аланы. Жыр къауумгъа «Эрирей» атны да Мокъа улу атагъан эди. Эрирей, буруннгу Аллахха ийнанмагъанланы айтыуларына кёре, ындыр басыуну тейрисиди.

Къауум жырны жарашдыргъандан сора, тау эллерибизге бара тебиредиле. Адамны алагъа бек сюйюп тынгылай эдиле. Хар элде да тансыкълап тюбегендиле. Жаш адамла уа быладан юлгю алып, кеси эллеринде жыр къауумла къурайдыла. Къырал чачылырны аллында жыллада онсегиз жыр къауум къуралгъан эди. Аланы юслери бла кёп жырчы жашла, къызла миллетге белгили болгъандыла. Бу ишде «Эрирейни» уллу себеплиги барды.

Бираздан а «Эрирейге» дагъыда бир ненчаулан къошулгъанды. Ол санда Локияланы Шамил,  Жарашууланы Алий, Геграланы Зоя, Чабдарланы Азрет, Газаланы Алим, Чималаны Зуфар, Атаккуланы Хусей, Жарашууланы Борис, Алийланы Алий, Алим. Ала бютюнда байыкъландырдыла жыр къауумну. Зоя тюек къобузну, жашла гитараларын согъуп, дауурбасчы дауурбасын уруп тебиресе, жырчыланы да ариу ауазлары алагъа къошулуп, жюреклеге къууанч, ырахатлыкъ, ёхтемлик саладыла. Аланы жырлары солутхан, сагъышландыргъан кючлери барды.  

Акъ тауланы башын сылай баралла,

Бийик кёкде женгил учхан булутла.

Кёллендиргенлейин туралла мени уа

Кюнден-кюнден, жангыдан жангы умутла.

1997 жылда уа «Эрирейге» «халкъ ансамбль» деген сыйлы ат да берилгенди. Жырчыны умутлары - жангы жырла. Тынгылаучула да аны сакълайдыла аладан. Концертле бла элледе болсала неда байрамлада эрирейчиле жангы чыгъармалары бла тынгылаучуланы шагърей эте тургъандыла. Бюгюнлюкде да ол ишлерин бардырадыла.

«Эрирей» къуралгъанлы эки жыйырма жыл болду. Кимге ол узакъ жолча кёрюнюр, кимге уа бир такъыйкъача ётюп кетер. Болсада жашла сахнагъа чыкъсала, алгъынча тиридиле. Ауазларында, ёнлеринде тюрленнген жокъ. Сексен бешинчи жылда Яникойну Маданият юйюне кёчген эдиле да, бюгюнлюкде да андадыла. Бюгюнлюкде бу фахмулу артистлерибиз эски жырларын да эсгередиле, жангыларын да къурайдыла. Миллетибизни культурасына дайым къошумчулукъ этедиле.