Маданият

(Тёппеланы Алим. Интервью 2010 жылда хазырланнганды)

    Жашау чархын буруп баргъан заманны артха къайтарып, тарыхыбызны бетин ачхан - ол жазыучуду. Минг-минг жыллагъа алгъа да элтир, артха къайтып, теренледен, адам улуну биринчи кюнлеринден да сёлешир.

Ефрейтор Атабийланы Мухарбек  Ленинград фронтну 23-чю Армиясыны 142-чи Къызыл байракълы стрелковый дивизиясыны 588-чи полкуну къауумунда къыралыбызны шимал ара шахарын немисли душманладан къоруулау сермешлеге къатышханды. Ол кёргюзтген  батырлыгъы ючюн СССР-ни Баш Советини Президиумуну атындан «Ленинградны къоруулагъаны ючюн» майдал бла саугъаланнганды. Холамлы  жаш, башха аскерчи нёгерлери, ленинградчыла бла бирге блокаданы 872 кюнюнде ачлыкъгъа, сууукълагъа тёзгенди, къанлы сермешледе эки кере жаралы болгъанды. Аны уруш жолу 1944 жылда декабрь айда   бошалгъанды. 

   Малкъарлыланы бла къарачайлыланы жашауларында ташланы магъаналары бек уллуду. Халкъны кёлден чыгъармачылыгъында аны юсюнден кёп айтылады. Къууанчында, бушууунда да таулу адам ташны хайырланнганды.

   Бу кюнледе Къабарты-Малкъар Республиканы сыйлы журналисти, Россейни Жазыучуларыны союзуну члени, айтхылыкъ тилманч , журналист, жазыучу  Текуланы Махайны жашы Жамалгъа 85 жылболлукъ эди. Андан тамам 32 жылын а ол «Коммунизмге жол» («Заман») газетге бергенди.

   Белгили суратчы Ахматланы Леуанны республикадан тышында да иги таныйдыла. Суратларында жерибизни айбатлыгъын, адамларыбызны ариулукъларын, субайлыкъларын кёребиз. Хар бирине къарасанг да жашны усталыгъына, Аллах берген фахмусуна сейир этесе.

           Бу кюнледе Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал  институтунда КъМР-ни халкъ поэти, жазыучу, кёчюрмечи, Россейни поэзия академиясыны член-корреспонденти Гуртуланы Солтанбекни жашы Салихни  «Эльбрус» китап басмада чыкъгъан бештомлукъ назму жыйымдыгъыны  презентациясы болгъанды. Чыгъарма поэтни 80-жыллыгъына жораланып  дуния жарыгъын кёргенди.  Аны  РФ-ни эмда КъМР-ни Культура министерстволары, сагъынылгъан  институт эмда КъМР-де «Патриот» жаш тёлю  жамауат организация «Республика хазна» атлы проектге тийишлиликде  къурагъандыла.

 "Россейни акъ зурнуклары-2018" деген битеуроссей  конкурсда хорлагъанланы КъМР-ни Жарыкъландырыу, илму эмда жаш тёлюню ишлери жаны бла министерствосунда  къууанчлы халда саугъалагъандыла. Бу даражалы эришиуледе бизден   отуз юч школчу, ол санда  жыр, тепсеу, сабий фольклор  коллективле да, айырмалы болгъандыла.
       Аланы алгъышларгъа башда айтылгъан ведомствону башчысы Ауес Кумыков, КъМР-ни культура министри  Мухадин Кумахов, республиканы Жазыучуларыны союзуну правленини председатели Беппайланы Муталип келген эдиле.

Быйыл Тырныаууз шахарда Къулийланы Къайсын атлы Культура юйню балетмейстери Будайланы Ануарны жашы Русланнга «Къабарты-Малкъар Республиканы культурасыны сыйлы къуллукъчусу» деген ат аталгъанды.  Аны ол махтаугъа тийишли болгъаны сёзсюздю. Ол анга, жашланы бла къызланы бир ненча тёлюсюн тепсерге юйрете, кёп жылланы келгенди. Аны сохталары – миллет тепсеу искусствону тасхаларын билген, не тюрлю эришиуледе, фестивальлада да алда баргъан, къараучуланы къууандыргъан белгили адамла болгъандыла.

  Малкъар эм къабарты жыр искусствону тамырлары, белгилисича, буруннгудан келедиле.  Эрттегили жырла, макъамла, ёмюрледен бери эшитилгенлей,  халкъ ауузунда жюрютюлгенлей, аны жашаууна терен сингендиле.  Алада миллетни тарыхы, маданияты, бир сёз бла айтханда уа, жашауу толу ачыкъланады.

   Тетууланы Рамазанны къызы Мадина  Огъары Малкъарны экинчи номерли школунда ишлегенли иги кесек заман болады. Устаз былтыр Россейде «Жылны бек иги устазы» деген конкурсда хорлап, эки жюз сомгъа тийишли грант алгъанды.  КъМР-ни жарыкъландырыу илму  эм жаш тёлюню ишлери жаны бла министерствосуну, Черек районну билим бериуюню управлениясыны сыйлы грамоталары бла да саугъаланнганды.