Ана тилибиз - таркъаймазлыкъ байлыгъыбыз

   Тетууланы Рамазанны къызы Мадина  Огъары Малкъарны экинчи номерли школунда ишлегенли иги кесек заман болады. Устаз былтыр Россейде «Жылны бек иги устазы» деген конкурсда хорлап, эки жюз сомгъа тийишли грант алгъанды.  КъМР-ни жарыкъландырыу илму  эм жаш тёлюню ишлери жаны бла министерствосуну, Черек районну билим бериуюню управлениясыны сыйлы грамоталары бла да саугъаланнганды.
  Билгенибизча, быйыл ана тиллени устазларын къайгъы этдирирча иш  болгъанды. Жайда РФ-ни Къырал Думасы миллет тиллени школлада жаланда ата-ананы ыразылыгъы бла окъутургъа деген законну къабыл кёргенди. Башхача айтханда, сабий ана тилин окъумазгъа эркинди.  Анга къажау тургъанла бек биринчи педагогла болгъандыла.  Бу  иш ачыкъ кёргюзтгенди аланы бийик миллет эм инсан сезимлерин.  
-Тилни сайлау неге келтирлигин заман кёргюзтюр. Алай мени окъуучуларым а дерследен тышындан да кёп тюрлю проектлеге къатышадыла. Культурабызны тарыхын билирге сюедиле. Быйыл КъМКъУ-ну Таулу миллетни маданият арасы «Ёзден адет» деген конкурс бардыргъан эди. Анда окъуучуларым биринчи жерге тийишли болгъандыла», - дейди Мадина Рамазановна.  
Жарсыугъа, шахарда кёпле ана тилге ат башындан къарайдыла, эс бурмайдыла, бир – бирле уа не да этип дерследен сабийлерин эркин этерге кюрешедиле. Битеу дунияда уллу миллетле окъуна энчиликлерин сакъларгъа къазауат этгенде, бизде уа аллай къайгъырыу эсленмейди. Мадина Рамазановна культурабызгъа сабийлени сейирлерин ёсдюрюр ючюн не заманын, не кючюн аямайды. Малкъар тилде басмаланнган хар жангы китапны окъуйду, школчуланы да шагъырейлендиреди ала бла.
- Устаз кеси айныргъа итинмесе, окъуучулары да, алгъа атлам этмей, тохтап къаладыла, - дейди  бизни ушакъ нёгерибиз.
Коллегалары бла тюбешиу, фестивальлагъа эм конкурслагъа къатышыу  профессионал жаны бла ёсюуге себеплик этгенлерине ол тюшюнюпдю. «Школубузну директору Жангоразланы Борис Абдуллаевич ана тилден дерслеге уллу эс бурады, не жаны бла да болушады. Ол а устазны учундурады. Не ишге къатышабыз десек да, улоу бла чырмауубуз жокъду – кесибизни микроавтобусубуз барды. Сабийле да бек сюедиле конкурслада кеслерин сынаргъа,эриширге. Хорлам кёллерин  кётюреди, шуёхлукъну кючлендиреди», - дейди Мадина Рамазановна.
Ачыкъ  айтханда, шёндюгю дунияда аз санлы халкъла тиллерин да, культураларын да тас этерге къоркъуу барды. Аны себепли эллерибизде хар мектеп директорну тамблагъы кюнюбюзге кёз къарамы бла кёп зат байламлыды. Тилин билмеген адам халкъындан айырылады дерчады. Арт заманда Кавказны халкълары терк айнып барадыла, аладан артха къалмаз ючюн, биз да кесибизни къайгъыбызны кесибиз этерге борчлубуз. Бу ишде сабийлени багъалау, аланы айнытыу энчи жерни алады.
- Хар школчуну окъуялгъанына кёре  иш береме. Битеу классха келишген бир методика болмайды. Дагъыда дерсни оюн халда да бардырама. Дагъыда кеслерини энчи оюмларын айтыргъа, алай сагъыш нек этгенлерин ангылатыргъа юйретеме, - дейди Мадина Рамазановна.
- Совет заманлада сабийлени араларында назмула жазгъан тёре бар эди, бюгюн а алай айтырча тюйюлдю. Хал жарсырчады. Къалыубаладан бери таулула сёзге уста болгъандыла, жыйырманчы ёмюрде уа профессионал литературабыз жашнагъанды.   Мен ана тилни устазыча кесиме соруу бериучюме: Мёчюланы Кязимни, Къулийланы Къайсынны, Отарланы Керимни, Тёппеланы Алимни, Толгъурланы Зейтунну, Бабаланы Ибрагимни, Мокъаланы Магометни, Зумакъулланы Танзиляны, башха айтхылыкъ жазыучуларыбызны ызындан келгенле уа болурламы? Ала туугъанларына ышанама, - дейди мени ушакъ нёгерим.
Мадина Рамазановна  баш иеси Атабийланы Байдуллах бла бирге къыз ёсдюредиле. Альбина КъМКъУ-ну история факультетини экинчи курсундады.  Бу юйюрде китапла кёпдюле. Байдуллах бизнес бла кюрешгенликге, тарыхны юсюнден чыгъармаланы окъургъа эм фильмлеге къараргъа сюеди.
Альбина  былтыр бла быйыл  Куркъужинде бла Заюковода бардырылгъан къазыулагъа къатышханды. Аны оюмуна кёре, республиканы тарыхын толу ачыкъларгъа археологланы, тарыхчыланы, искусствоведлени алыкъа кёп заманлары кетерикди.  
Къыз ыннасы Таусарай бла кёп заманын оздурады. Юйюрде жангыз сабий болгъаны себепли ол аны бек къубултады. Халкъыбызгъа жарагъан тарыхчы болур деп ышанады.

 

БАЙСЫЛАНЫ Марзият.
Поделиться: