Тарых

Уллу Ата журт уруш кавказлы тиширыуну  юйюрде тутхан магъанасын, саулай жашауун окъуна бузгъанды. Алгъын, тёреге тийишлиликде, битеу оноу эр кишилени къолунда болгъан эсе, энди тиширыула юйюр ючюн жууаплылыкъны кеслерине алгъандыла.  Алгъын ала жууаш, тынч болгъандыла, энди уа тырмашыргъа тюшгенди.  Ол санда эр кишиле бла тенг фронтха барып, туугъан журтубузну къоруулар  эркинликлери ючюн къаты болургъа юйреннгендиле. 

Миллетлени араларында шуёхлукъ, бек биринчиден,  адамланы тенгликлеринден башланады. Шёндюгю заманда жаш адамла бир бирлерин ангылап  жашарча, къырал да, миллетле да кёп себеплик этедиле. Къайда не болумгъа тюшсек да, хар заманда башха халкъланы адамлары бла шагъырейленмей къалмайбыз. Конституция окъуна «Биз Россей Федерацияны бир къадары болгъан   кёп миллетли халкъыбыз» деп бошдан башланмайды.

 15 февральда Совет аскерле Афганистан Республикадан чыгъарылгъандыла

Бусагъатда кёп адам биле болмаз Быллымны бла Бедикни арасында  Бахсан сууда алгъын заманладан бери тагъылгъан кёпюр болгъанын.  Бу тийреден башлап Бахсан бла  Балыкъ суула бирге  къошулгъан жерге дери  мынга ушагъан башхасы  болмагъанды.  Бахсан сууну  баш жанларында томуроуланы кёнделен салып, сууну юсю бла алай  ётюп тургъандыла.  Алай черек къутургъан  заманда аланы алып кетгенди. Томуроуладан ишленнген кёпюр Байдаланы элде да  бар эди. 

Бу кюнледе «Российская газетада» «Къабарты-Малкъардан бир юйюрню себеплиги бла «Сталинградны къоруулагъаны ючюн» майдал берилмей къалгъан 107 майдал табылгъанды» деген ат бла статья басмаланнганды. Анда Уллу Ата журт урушну жигитлерини атларын тохташдырыу эм алагъа берилмей  къалгъан къырал саугъаланы излеу бла кюрешген Ахмед эм аны къызы Диана Ахмедовла бардыргъан жууаплы ишни юслеринден барады сёз.

Тау этекледе къар, эртте эрип, тёгерек кесини жашил кийимин киеди. Табийгъатны жангъырыуу, фашистлени ызларына къуугъан фронтчу таулу жашладан келген къууанчлы къагъытла да кёллерин кётюре, эгечле Улбашланы Шабахан бла Фатимат Нальчикге тебирейдиле,  ашарыкъларындан къалгъан картофну сатаргъа. Ала да жумушларын бошай тургъанлай, талакъ солуу этип, Шауурдатда школда ишлеп кетген оруслу тиширыу жетеди. Аны бети мудахды, кёзлери сагъышлы къарайдыла. Тёгерекде айланнганлагъа эшитдирмей,ол былай айтады: «Бюгече баш ием милицияны жыйылыуундан бек аман хапар келтиргенди, малкъар халкъны кёчюрген этерикдиле деп. Аны айтыргъа келгенме, базарда болгъаныгъызны эшитип... Ахчагъызны жаныгъызда къоюгъуз. Баргъан жеригизде жарар…»

Ёмюр-ёмюрледен да къарачай-малкъар халкъда сабий бла къартны артыкъ сыйлы кёрюп, алагъа энчи къарагъанды. Бизни миллетде къартны сыйыны къаллай даражасы болгъанын хар ким да биледи. Алай а андан да бешикдеги баланы сыйлы болгъанын кёпле эшитген да болмазла. Сабийни ашы, юсю, орну деп, анга энчи къаралгъанды. Гитчени ийнакъларгъа сюймеген адам хазна табылыр, алай а ата-аналаны сабийлерин къоюнда тутуп турургъа онг алай кёп чыкъмагъанды.

Гуртуланы Магомет отузунчу жыллада Къашхатауда Холам-Бызынгы районну милициясында ишлей эди. Андан аскерге чакъырылады. Ол кезиуде финн  уруш башланады да, анга да къатышады.

Тау эллени биринде эки татлы тенг Хапмат бла Гие жашагъандыла.  Къууанчны, бушууну да кётюре билген, бири-бирине билеклик этип тургъан жашла болгъандыла. Бара баргъанда дуния да бузулуп, аны уу гитче тау элге да жетгенди. Элни жашлары экиге бёлюнюп, меньшевиклеге бла большевиклеге къошулуп кетгендиле. Хапмат, Гие да эки жанында уруш эте, кёп къыйынлыкъ сынагъандыла. Заман да ёте, жашау да кете баргъанды.

Уллу Ата журт Озгъан урушну жигити Батырбийланы Жарашны жашы Омар 1915 жылда Кёнделенде туугъанды. Сабийлей ёксюз къалады. Жангы власть аллайлагъа иги къарай эди. Элде он классны бошагъандан сора аны Пятигорскеге устаз курслагъа жибередиле. Андан къайтхандан сора Хабазда эл советни секретары болуп бираз ишлейди. Артда комсомолну Элбрус райкомуну бёлюмюне тамата этип кёчюредиле.