Тарых

Андан бери иги кесек заман озгъанды. Къарачайдан келген коллегаларыбыз, Терс-Къол тийрелеринде «Къарча таш» барды деп эшитгенбиз да, аны юсюнден бирле хапар айтыр эселе уа деп, ары элтирлерин тилейдиле. Алай бла Къарачай-Черкесни  телевидениясында ишлегенле бла бирге  талай адам болуп, ары барабыз.

Эртте заманладан бери  да къарачай-малкъар халкъда сабий бла къартны артыкъ сыйлы кёрюп, алагъа энчи къаралгъанды. Бизни миллетде къартны сыйыны къаллай даражасы болгъанын хар ким да биледи. Алай а андан да бек  бешикдеги бала сыйлы болгъанын кёпле эшитген да болмазла.

Бир кюн мени бир къаршым сёлешип: «Четверг» таууча къалай боллукъду», - деп сорады. Жылы келген адамгъа тырман этдим. Ол а: «Кёп заманны шахарда жашайма, билген затымы да унута барама», - дейди. Ол керти да бек жарсыулуду. 

Жигитликлери болгъанланы оюну болгъанды - «Гепсоркъа». Ол къалай ойналгъанын билгенни бюгюнлюкде хазна тапхын. Алай аппаларыбыз а аны бек сюйгендиле эм онг болгъан къадарда ойнамай къоймагъандыла.   

Уруш жыллада Левитанны «Говорит Москва!» деген сёзлерин хар ким да эшите эди. Юрий Борисовични юсюнден былай айта эдиле: «Ол сау дивизияны багъасын тутады».

Таумурзаланы Далхат тин хазнабызны сакълаугъа эм аны байыкъландырыугъа уллу къыйын салгъанладан эди. Ол халкъ жырладан, таурухладан, аууздан чыгъармаладан бек кёбюн жыйгъанды эм китапла этип чыгъаргъанды. Бюгюн аны тукъум тарыхларындан бирин басмалайбыз.

Атамы юсюнден

Кесими таныгъанлы, атамы, анамы да айтханларын эсде бек тутама. Атам, ол жылланы эсгерирге артыкъ сюймеучюдю, алай келе тургъан тёлю унутуп къоймасын ала кёрген къыйынлыкъланы дегени болур, терк-терк сагъыныучуду.

Авиацияны бла космонавтиканы кюнюне

Узакъ планеталаны букъулу жолчукъларына дери

 Гагаринден сора  космос аппаратланы учуруу, жалгъан спутникле бла бардырылгъан сынаула да баш муратха жетиуню- башха планеталагъа учууну- ал атламлары эдиле. Циолковский бла Космодемьянский да ма анга итиннгендиле.

 …Космосха учууланы башламчыларыны атлары белгилидиле,деген оюм жюрюйдю. Болсада космонавтиканы мурдорун салгъанланы араларында атлары кёп жылланы ичинде жашырынлыкъда тургъан адамла бардыла. Аладан бири Сергей Королев бла къаты байламлыкъда ишлеп тургъан Энейланы Тимурду. Аны алим нёгери - Демидов саугъаны 1996 жылда алгъан академик Н.Н.Красовский бу оюмун терк-терк къатлаучу эди: «Производствода,бир тюрлю технологияда тынгылы математика болса, аны киши эслемейди; ол болмай къалса уа- хар ким да сезип къояды. Бизни космосубузну аламат математикасы болгъанды эмда болгъанлай къалады. Тимур Магометович а аны къурагъанладан бириди».

Малкъар эллерибизни бла тукъумланы тарыхлары газет окъуучулагъа сейир болгъан темаладан бириди. Асламлы информация органладан сора да бу ишге школларыбызда, бийик билим берген окъуу юйлерибизде да аслам эс бёледиле. Бюгюн биз сизни шагъырей этерге сюйген авторубуз Хабазданды. Бу элни ким эм къачан къурагъаныны юслеринден Айтекланы Эльвира тынгылы жазып, туура этгенди. Аны фольклорубузгъа да сейири уллуду.