Тарых

Кёнделен аягъында кёп жылланы сюелгендиле кешенеле. Бюгюнлюкде уа ала жокъдула, мурдорлары окъуна къалмагъандыла.

Ол заманда Хошу Бийтуугъа: «Атны багъасын тёлерге мен барайым. Сен а Исса бла мында къал», - дейди да, Кърымгъа кетеди.

Тукъумда жюрюген таурухлагъа кёре онтёртюнчю ёмюрню биринчи жарымында Байда деп биреулен Дюгер жанында жашап болгъанды. Аны туудукълары анда алты атагъа дери тургъандыла. Аланы атлары да сакъланнганды. Ала быладыла: Байда, Бийтуу, Байболат, Шырдан, Бадинат, Лепшокъ.

Жауну аллында таукел сюелгендиле

1941 жылда 22 июньда  башланнган Уллу Ата журт уруш жер башында бек кёп къан тёгюлген эмда ары дери адам айтып эшитмеген кюйсюз къазауат болгъанды. Немис-фашист аскерлени ууатыугъа битеу совет халкъ бла бирге малкъар халкъ да кесини тийишли юлюшюн къошханды.  Россей Федерацияны Къырал архивинде болгъан шартлагъа кёре, уруш жыллада аскерге чакъырылгъан, кеслери ыразылыкълары бла да фронтха баргъан жашларыбыз бла къызларыбыз 12,7 минг болгъандыла.

Халкъыбызны атын иги бла айтдыргъан жигит жашладан бири сынаулу лётчик Чабдарланы Ибрагим эди. Ол 1916 жылда Огъары Холамда туугъанды. Атасы База 1919 жылда замансыз дуниядан кетген эди. Беш сабий атадан ёксюз къаладыла.

Басхан ауузуну къуралыуу къалай ётгенини юсюнден кёп тюрлю билдириуле бардыла. Аладан бирин а манга хурметли таматаларыбыздан бири Джаппуланы Рамазан айтхан эди. Сора Джаппу улу аны миллетибизни не кёп келечиси билсе сюе эди. Нек дегенде, бу тарны юсюнден кёп тюрлю информация жюрюйдю.

Уллу Ата журт уруш башланнган кюннге

1941 жыл. 21 июнь. 13 сагъат. Немисли аскерлеге «Дортмунд» буйрукъ бериледи. Алай бла  экинчи кюн СССР-ге чабыууллукъ башланырыгъыны юсюнден белги этилгенди.

  Гитлерчи аскерлени «Ара» къауумуну 2-чи танк бёлюмюню командующиси    Гейнц Гудериан эсгериулеринде былай жазгъанды: «Оруслула  биз урушну ачаргъа  хазырланнганыбызны чырт да билмегенлерин ангылагъанма. Брест къаланы арбазында оркестр макъамла согъады, къалауурла  жерлерине салынадыла. Запад Бугну жагъасында совет аскерчиле кёрюнмейдиле».

«Заманны» бетлеринде миллетибизде жюрюп тургъан оюнла бла шагъырей этиуню андан ары бардырабыз. Басмаланнган материалла эр киши оюнланы юслеринден болгъанларын эслеген болурсуз. Бу жол а къыз тиширыула къаллай оюнла бла жубанып тургъанларын ачыкъларыкъбыз.

Онтогъузунчу ёмюрню экинчи жарымында узакъ жерледен, тыш къыралладан окъуна, Малкъаргъа келген къонакъланы асламысы Бахсан ауузунда Орусбийланы Исмайылны журтунда тохтагъандыла. 

1911 жылда Владикавказ темир жолну китап басмасы доктор А. Кобылинни халкъны саулугъун сакълауну юсюнден орус обществода 5-чи бёлюмюне этген «Шимал Кавказны курортлары» деген докладына кёре китап чыгъаргъанды.