Тарых

Жыйырманчы ёмюрню ал жылларында Россейде капитализм айный баргъаны бла байламлы байла-бийле бла жарлыланы араларында класс айрылыкъла тау элледе да ачыкълана башлагъандыла. Алайсыз да жерлери аз болгъан адамланы жашау къолайлары  осалгъа айланады. Ол артыкълыкъны кётюралмай, Черек тарында уллу къозгъалыу болады.

Кюн сайын бир жангы зат билген адамгъа насыплыды дерчады. Бюгюнлюкде халкъыбызны тарых байлыгъын, аны къуралыуу къалай болгъанын тохташдырыу, ачыкълагъан затланы да кенг жайыу керек жумушладан бириди.

Къудайланы Тамукну жашы Ахмат Яникойну колхозуну партогу болуп ишлегенди. Алай Уллу Ата журт урушну биринчи кюнден  окъуна Къызыл аскерге къуллукъ этерге кетгенди.

Белгилисича, алгъын таулу жашчыкъны оюну, иши да бирге болгъандыла. Аталары малла бла къошладан къайтыр заманнга  ала отун жыйышдыргъандыла. Уллу тёшлеге мюшкериге, артишге  барсала уа, таш тёнгеретип ойнагъандыла. 

1943 жылда 23 июльда Курскну къоруулау операция бошалып, совет аскерле бу жанында алгъа барыуну къурайдыла. Эки айны ичинде тохтаусуз баргъан къанлы сермешледен сора Курск къазауат хорлам бла бошалады. 

РФ-ни ФСБ-сыны КъМР-де Чекчи управлениясыны мекямларындан биринде быллай жазыуу бла мермер таш тагъылыпды: «Уллу Ата журт урушну жылларында мекямда Урюпинск жаяу аскер училищени штабы орналгъанды».

Кёп заманны ичинде къарангы бауда асыралып тургъан къаратор ажир, бурун тешиклеринден къыстау тылпыу чыгъара, кесин тыйдырмай барады. Бираздан Шаулух гудучуланы жетеди.

Сталинград сермеш, совет-герман фронтда халны тамыры бла тюрлендирип, бизни аскерчилеге алгъа барып башларгъа онг бергенди. Бу сермешни биринчи бёлюмю 1942 жылда 17 июльда башланнганды. Шахар душмандан 1943 жылда 2 февральда эркин этилгенди. 

Беш тау элде да сабийле сюйюп ойнагъан оюладан бири «Бугъунуч» болгъанды. Анга алты-жетижыллыкъладан башлап къатышхандыла. Аны ингирден кеч къарангыгъа дери ойнагъандыла. Бек  биринчиден, ала бир затны  неда уллу ташны белги этгендиле. Ол тюкюрюучю ташха саналгъанды. Сора аны къатына жыйылып, чёп атхандыла. Чёп чыкъмай, ким артха къалса да, ол излеучюге къалады да, къалгъанла уа бугъаргъа кетедиле. Излеучю кёзлерин къысады эм бугъуучула букъгъунчу, ачмайды. «Кёзлерими ачдым, кёлюгюз къалмасын, излерге барама», - деп тебирейди. 

Онтогъузунчу ёмюрню ахырында Россей бла Тюркню арасында Балкан жарым айрыкамда бардырылгъан урушха дюгерли жаш Къарабугъаланы Ислам да къатышханды. Ол орус аскерде къуллукъ эте эди. Аны офицер чыны болгъанды. Бир жол, къызыу сермеш баргъан кезиуде жаш, жаралы болуп, жесирге алынады.