Илмуну къыйын да, ныхытлы да жолунда

Россейни илмуларыны академиясыны Къабарты-Малкъар илму арасыны «Прикладная математика эм автоматизация институтуну» геофизика болумланы математика моделированиялары бёлюмюню тамата илму къуллукъчусу, техника илмуланы доктору, профессор, РАН-ны эксперти, КъМР-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу Анахаланы Назирни жашы Кошкинбай жашауун илму тинтиулеге жоралагъанды. Ол жолда аны жетишимлери да асламдыла, магъаналыдыла. Аллай акъыллы, оюмлу адамларыбыз бла ёхтемлене, бюгюннгю материалыбызда аны иш бла байламлы бай илму жолуну юсюнден айтыргъа излегенбиз. 

Кошкинбай 1977 жылда Новочеркасскде инженер-мелиоратив институтну тауусхандан сора, инженер-гидротехник усталыкъны алгъанды. Ызы бла ол жыллада суу мюлк къурулуш участокну мастери болгъанды, артда уа Эльхотов сугъарыу-суу жетишдириу системаны дирекциясыны куратору. Къорууланнган кандидат диссертациясы уа, «Гидротехнические сооружения» усталыкъда эм иги ишге саналып, ВАК-ны Сыйлы грамотасына тийишли кёрюлгенди.

Анахаланы Кошкинбай республикада бийик билим бериуге да сезимли юлюш къошханды деп базынып айтырчады. Ол аслам жылны Къабарты-Малкъар къырал аграр университетде ишлегенди. Алим бийик билим берген махкемени «Природообустройство» факультетини деканы, «Природообустройство» кафедрасыны таматасы, «Гидротехнические сооружения, мелиорация и водоснабжение» кафедраны профессору да болургъа жетишгенди. 

Илму жолла аны Москвагъа элтгендиле, ол ара шахарны Природообустойство къырал университетинде доктор диссертациясын жетишимли къоруулагъанды. Аны ишини «Совершенствование конструкций, методов расчётного обоснования и проектирования противофильтрационных устройств грунтовых плотин» темасына кёре тинтиуле кёп жерде сурамлы, излемли болгъанлары уа сёзсюздю. 

Жети жылны ичинде, 2010 жылдан 2017 жылгъа дери, Анаха улу Росгидрометни Бийик-тау геофизика институтунда экология тинтиуле бёлюмню заведующийи эм таматаны ырхы келиу проблематика жаны бла орунбасары болуп уруннганды. Иш кёллюлюгюню хайырындан а «Сочи-2014» олимпиада объектлеге ырхы келиуню хатасындан чыгъаргъа боллукъ болумланы сюзюу жаны бла къауумда башчылыкъны анга ышаннгандыла. 
Арт жыллада ол РАН-ны Къабарты-Малкъар илму арасында ишлейди. Бусагъатда «Геофизика болумланы математика моделированиялары» бёлюмню тамата илму къуллукъчусуду, аны бла бирге ол РАН-ны Суу проблемаларыны институтуну алчы илму къуллукъчусуду.

Огъарыда сагъыннганыбызча, малкъарлы алимибиз РАН-ны экспертиди, «Москваны къырал къурулуш университети» миллет тинтиу университетни доктор диссертация советини эмда «Фундаментальная и прикладная климатология», «Строительство и архитектура», «Экология и водное хозяйство» журналланы редколлегияларыны келечисиди. Ол кёп кере доктор эм кандидат диссертацияла жаны бла оппонентлик этгенди, суу мюлк, гидроэнергетикалы эм табийгъатны сакълау къурулуш жаны бла эксперт эсеплени чыгъаргъанды, ол санда «Сочи-2014» олимпиада объектлени къурулушлары баргъан кезиуледе да. 

«Сочи-2014» Олимпиада оюнлагъа хазырланыуну кезиуюнде Анаха улу, олимпиада объектлени эм инфраструктураны ырхы келиуден къоркъуусузлукъларын жалчытыу тинтиулени илму къуллукъчусуча, РФ-ни Табийгъат байлыкъла министерствосуну ведомствола аралы ишчи къауумуну, «Олимпстрой» ГК-ны оператив штабыны эм ишчи къауумуну, «Красная поляна» ОАО-ну координация штабыны санында болгъанды. Аны хайырлы ишини эсеплери уа «Олимпстрой» къырал корпорацияны ыразылыгъы бла эки кере белгиленнгенин да айтырчады.

Къайсы алимни да сынамын, жашауда бардыргъан жумушун аны басмагъа урулгъан ишлери да ачыкъ этедиле. Ол жаны бла Кошкинбайны къыйыны да уллуду десек, жалгъан сёз боллукъ тюйюлдю: Анаха улу 250-ден артыкъ илму иш басмалагъанды, ол санда 14 монография бла окъуу пособие, 34 патентни бла ата журтлу эмда тыш къыраллы журналлада бир ненча статьяны авторуду. Бу къургъакъ тарихлени бирси жанында уа къаллай бир къыйын тургъаны, къаллай бир жукъусуз кече озгъанын жаланда илмуну ныхытлы жолунда баргъан инсан толусунлай ангылаяллыкъ болур.

Назирни уланы Кошкинбай илмуну фильтрацияны теориясы, топуракъ беженле, математикалы физика, суу мюлкде эм табийгъатны сакълау къурулушда суусунланы халлары, ырхы келиу дегенча бёлюмлеринде аты айтылгъан алимди. Аны илму тинтиулери къыралыбызны алчы вузларыны суу мюлк эмда табийгъатны сакълау къурулуш бла байламлы усталыкъларында окъутуу ызгъа къошулгъандыла, ала дагъыда «Сочи-2014» олимпиада объектлени ырхы келиуден сакълау инженер проектлеринде хайырланылгъандыла.

Алимни илму эм билим бериуде иши къырал эм ведомстволу саугъала бла да белгиленнгенди: РФ-ни Президенти В. В. Путинни Ыразылыкъ къагъыты, «КъМР-ни илмусуну сыйлы къуллукъчусу», «Урунууну ветераны» деген сыйлы атла, «Сочи-2014» къыш Олимпиада оюнланы эсгериу майдалы, РФ-ни МСХП-сыны Билим бериу департаментини сыйлы грамотасы, СССР-ни ВДНХ-сыны кюмюш майдалы эм башхала. 

Терен оюмлай билген фахмусу, билими, энчи кёз къарамлары Анахаланы Кошкинбайгъа илму ишин жетишимли бардырыргъа, урунуу жолунда заманны излемине кёре атларгъа онг бередиле. Акъылы, билими бар – ишине ышаныр деген нарт сёз жюрюйдю таулулада, бизни алим тенгибиз  не заманда да тындыргъан ишине ышаннганды да, алай болуп турсун.

Айдаболланы Джамиля хазырлагъанды.
Поделиться: