Быстыр гинжини устасы

Таулулада кёчгюнчюлюкге дери къол устала этген гинжиле болгъандыла. Не сейир, бетни орунуна халыдан къач салып къойгъандыла. Малкъарда кёчгюнчюлюкге дери этилген бир-бир гинжиле Орта  Азиягъа да жетдирилип, бери да къайтхандыла. Аланы да, адамланыча, кеслерини къадарлары барды.

 - Эрттегили таулу гинжилени  жашаугъа къайтарыргъа, ол заманда хайырланнган къумачлагъа ушагъанланы, жууукъ болгъанланы табаргъа, сора аладан кийимлерин тигерге боллукъду. Алай бла озгъан, кетген дунияла бла байламлыгъыбыз да кючленирикди. Жашауда магъанасыз зат жокъду, гинжи халкъны юсюнден кёп зат билдиреди. Сёз ючюн, таулуланы, японлуланы, къытайлыланы гинжилери бир кибик тюйюлдю, - дейди бу жаны бла уста, «Алтын къол - 2016»  фестивальны лауреаты Къулийланы Марина.  Ол дагъыда «Бал чучхурла» туркомплексни болушлугъу бла бардырылгъан къарачай-малкъар миллет гинжилени конкурсунда биринчи жерни алгъан къызды.

Маринаны тигиу бла кюрешгенине къарасанг, сейир этесе. Башын энишге этип, кёзлерин ёрге кётюрмей, акъылы бла саулайда ишине бериледи. Чыгъармачылыкъ кезиую сагъатла бла барады, алай анга ол къыйын кёрюнмейди. Тигиуге аны ыннасы Огъары Малкъарда жашагъан украинлы тиширыу Болатланы Ольга Силовна юйретгенди.

- Ыннам алтын къоллу адам эди, - дейди Марина.  - Аппаны эл къыйырында, бирси эллиледен эсе, уллу терек бахчасы бла юйю энчи эди. Ол ёсдюрген алма, кертме, эрик, дугъум, бирси жемишлени татыулары шёндю да эсимдедиле. Жюзюмню бек биринчи аппа жайгъан эди Малкъарда, ол аны къышда окъуна уруда сакълагъанды. Ынна уа къаялада ёсген хар кырдыкны да таныгъанды.

Тойлада ашла, шорпала биширирге аны чакъыргъандыла. Ол этиучю ариу ийисли, татыулу хычинле   битеу жууукъларыбызны, къоншуларыбызны эслериндедиле. Ыннам муслийман динни алып, намаз этгенди. Къоншула уа аны ёз динине намыс этип, хар христиан байрамда татлы хантла биширип, сабийлеге юлешиучю эдиле.

Малкъарда бир бирге намыс бек кючлюдю. Къышха хазырлагъан хантлары уа  жашауумда ашап кёргенледен барысындан да айырмалы эдиле.Мени да юйретген эди билгенлерине. Ол хазырлагъан сангыраукъулакъланы да бек сюйюучю эдим. Тигиуге да  уста болгъанды. Мени да  аллына олтуртуп юйретгенди. Бирде сабийлигим хорлап, ойнаргъа сюйюп, ачыуланыучу эдим. Ол заманда  эсимде да жокъ эди, тигиу  усталыгъым боллукъду деп.

Марина гинжилерине халкъ кийимлени бош тигип кийдирип къоймайды, ол миллетибизни культурасын теренинден билирге сюеди. Аны ючюн беш жылны халкъ тепсеу кружокга жюрюгенди. «Тигип башлагъанлай, кеси къарыуума ишекли болдум. Ызы бла Даджиланы Жаухаратха жюрюп, бичерге юйренип башлайма», - дейди ол.  Ызы бла фахмулу къыз анасыны эгечини – Россейни Суратчыларыны биригиуюне кирген Болатланы Людмиланы - дерслерин энчи белгилейди. «Гинжиге жыйрыкъ тигерден алгъа аны къагъытда суратын ишлерге керекди. Тюрсюнлени бирге келишдириу, накъышланы къурау  жыйрыкъгъа жан кийиргенлей болады. Люда мени ол усталыкъгъа тюшюндюргенди. Ызы бла Кавказны халкъларыны – таулуланы, къабартылыланы, чеченлилени эм башха миллетлени хар бирини  энчиликлерин айырырыгъа юйретгенди. Хунерлиги манга сингнгенча, аны дерслеринден сора  табийгъатха тюрслеп къарап башлагъанма. Анда болгъан тюрсюнлени, ариулукъну гинжилерими кийимлерине ётдюрюрге итинеме», - дейди Марина.

Бир жол а аны гинжиге миллет кийим кийдирлиги  келгенди. Аны чачларын кетерип, ийне бла халыдан жангы чачла сууургъанды. Эшмеле да эшип, бёркчюк да тикгенди. Жыйрыкъгъа накъышла салып, инжиле  бла омакълагъанды. Алай бла башланнганды гинжилеге энчи сюймеклиги да.      

«Буруннгу заманныкъыла – ала ахырысы бла башхаладыла. Таматаланы айтханларына эс буруп, эрттегили таулу гинжини этип кёргенме. Бетде кёз, къаш ишлеген тёре жокъ эди, жангыз да халы бла ызла тикген болмаса. Аны да конкурсда кёргюзтюп, махтау алгъанма. Алай жаланда гинжиле бла чекленмейди ишим.

Миллет жыйрыкъ тигерге да бек сюеме. Бир жол бир къыз  тоюна  акъ жыйрыкъ тик деп тилейди. «Ол бирсилеге ушамагъан сейирлик болурун сюеме»,- дейди. Ол заманда къоншуму токъсан беш жыл жашагъан анасыны эски жыйрыгъы эсиме тюшеди. Тилейме да къызындан, аны алама, сора тинтип башлайма.

Ол, шёндюгю халкъ жыйрыкъгъа да ушамай, башха тюрлю бичилип эди. Къоркъа, арсарлы бола, эрттегили юлгюге кёре бичдим той жыйрыкъны. Не сейир, ол  къызны юсюне бир тап жарашып къалса боламыды! Къууанама…»

Къулийланы къыз бешикге жууургъанны бла жастыкъчыкъны юсюне алтын накъышла  сала да биледи. Быллай усталарыбыз кёп болса эдиле! Таулула жашагъан жерде къол усталыкъ, ариулукъ  къурумагъанды. Таза ниетлиле, жюреклери ариу макъамладан толгъан таулула бай ич дунияларын  къол усталыкълары бла кёргюзтгендиле, тёгереклерин–башларын ариулукъдан толтургъандыла. Ариу кийизле, агъачдан  адырла, тауатда согъулгъан чепкенле – ала  барысы да озгъан дунияныкъыла тюйюлдюле.

Кийизле шёндюгю ариу юйледе да жерлерин табаргъа боллукъдула, агъач адырла да алай. Къол усталарыбызны гинжилери тюкенледе сатылгъанладан эсе сейирликдиле. Жырларыбыз, жомакъларыбыз, таурухларыбыз да унутулмазла, алагъа жангыла да къошулурла деп ийнанырчады. Хар жангы тёлю жангы фахмула бла энчиди!