Рамазан айда халал, чомарт, огъурлу болургъа, иги жумушланы кёбейтирге тийишлиди

Сыйлы Рамазан ай быйыл, ал тергеулеге кёре, апрельни 24  кюнюне тюшерикди. Болсада КъМР-ни Муслийманларыны дин управлениясы, райис-иймамланы жыйылыуун бардырып, айны болумуна къарап, бу сыйлы кюн энтта шарт тохташдырыллыкъды.

Бу сыйлы айны аллында уа Хасания элни иймамы, Абу Ханифа атлы ислам университетин устазы Сауд Аравияны Медина шахарында ислам вузну бошагъан Мисирланы Тимур хажи бла тюбешип, муслийманла кеслерин бу кезиуде къалай жюрютюрге кереклисини, ораза кимге борч болгъаныны, аны тутханла къаллай сууаплыкъ аллыкъларыны  юслеринден ушакъ бардыргъанбыз. 

- Тимур хажи, Рамазан жылны ичинде бек сыйлы айгъа  нек саналады?

- Сорууунга жууапны муслийманланы Сыйлы Китабындан аят бла берирге сюеме: «Рамазан Къуран тюшген айды, ол адамлагъа тюз жолну кёргюзтеди, кертини бла ётюрюкню ортасын айырады. Ичигизде бу айны ким кёрген эсе,  ораза тутсун» (Ийнек сура, 185-чи аят).

Мухаммад файгъамбар а, Аллахны саламы анга болсун,  былай дегенди: «Ораза айда  женнетни эшиклери ачыладыла, жаханимникиле уа  - жабыладыла. Шайтанла темир сынжырла бла къысыладыла» (Аль Бухари, Муслим).

Энтта  хадислени сагъыныргъа сюеме: «Ораза тутхан адамны бир ахшылыкъ этгени 700 сууаплыкъгъа тенгди». Башхасы: «Рамазан айда умра (гитче хаж) къылгъан хажгъа баргъан адам тенгли сууаплыкъ алады» (Аль Бухари, Муслим). Ма бу юлгюле толусунлай ангылатадыла Рамазанны сыйлылыгъын.  

- Бу кезиуде муслийманла кеслерин къалай жюрютюрге борчлудула?

- Кертиди, ийманлары болгъанла хар ишлерин, атламларын Аллах ючюн, аны ыразылыгъын табар умут бла этедиле.  Алай эсе уа, Рамазан айда   халал, чомарт, огъурлу болургъа, иги жумушла толтурургъа керекди.  Къуранны башха заманладан  кёп окъургъа, садакъа берирге, адамлагъа болушургъа, кесинги гюняхдан бегирек сакъларгъа тийишлиди. Аллахуталадан кечгинлик тилеп, аны болушлугъуна ышанып, умут этип тургъан дин къарындашыбыз, эгечибиз бу затладан сууаплыкъла табарыкъдыла.

Тюйюшюп, башханы сёзюн этип оразагъызны бузуп къоймагъыз, деп тилерге сюеме. Рамазан айда эки адам даулаша болгъандыла. Мухаммад, аланы эшитип, экигиз да ашадыгъыз, дегенди. Башха хадисде айтылгъаныча уа, тюйюшгенлени  экисине да оразагъыз жокъду дегенди файгъамбар.

- Ораза кимге борчду?

- Акъылбалыкъ болгъан муслийман эр кишиге бла тиширыугъа:  саулукълары къойгъанлагъа эм акъылдан кем болмагъанлагъа. Башхача айтханда, намаз кимге борч эсе, ол ораза тутаргъа да керекди.

 Былайда адамны саулугъуна энчи эс бурулгъанын айтыргъа сюеме. Кюнню узуну ашдан-суудан тыйылыу саулукъгъа   заран келтирлигине къоркъуу бар эсе,  ораза тутаргъа жарамайды. Аллай адамда гюнях жокъду. Жаланда  ол биреуленнге  аш ашатыргъа керекди, неда хар кюню ючюн ахча тёлерге да боллукъду.

Дагъыда жолоучу да эркин этиледи. Анга уа юйюнден 70 километрге узакъгъа кетген саналады. Жолоучугъа ораза ахырда жарамайды демейме,   саулугъу къоя эсе, бек къыйналмаса,   тутаргъа да боллукъду.

Сагъынылгъан сылтаула бла байламлы оразаларын  къойгъанла артда (жолдан къайтхандан сора саулугъу игиге айланса) кюню-кюню бла толусунлай тёлерге керекдиле.

- Бу кезиуде ораза тутуп, Аллахны ыразылыгъын табаргъа итиннгенни   къаллай саугъа сакълайды?

-  Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, былай дегенди: «Кертиси бла да барды женнетде Ар-Райян эшик. Аны бла жаланда ораза тутханла кирликдиле.  Аланы ызларындан Ар-Райян жабылып, артда ары бир адам да ёталлыкъ тюйюлдю» (Аль Бухари, Муслим).

Башхасында уа былай айтылады: «Бир кюн окъуна ораза тутхан адамны Аллах жаханимден 70 жылгъа узакъ этеди». Энтта бири: «Аллахутала ораза тутханны тилеклерин къабыл кёреди».   Бу ай адамны гюняхладан, фасыкълыкъдан (билип тургъанлай  гюнях этиу)   кери этеди.

- Бирле жулдуз чыкъгъынчы аууз ачмай турадыла. Ол тюзмюдю?

- Аллай жорукъ исламда жокъду.  Къуранда Аллах: «Мен Мухаммадны ийгенме, ол сизге эм ариу юлгюдю»,-дегенди. Алай эсе уа, муслийманла анга ушаргъа борчлудула. Файгъамбар  ашхам намазны заманы жетгенлей оразасын ачып къойгъанды – финик ашап неда суу ичип.  Ызы бла намазын къылгъанды – фарзын, сюннетин да.

Динде болмагъан затланы кийирирге керекмейди. Кюн мутхуз болуп неда туман басып, биринчи жулдузну кёрмей къойсакъ къалай боллукъду?  Кесибизге артыкъ къыйынлыкъла излемейик.

Арт жыллада ораза эм къызыу кезиуге жетеди, алай кесигиз да сезген болурсуз не исси заманда да Рамазан ай башланнганлай, къаллай салкъынлыкъ келгенин. Аллах муслийманлагъа ырахмат къанатын жаяды,   къыйналмасынла, женгил болсун  деп жарсыйды бизге.

Ислам тынчлыкъ, женгиллик, хайыр береди,  ол адамны саулугъуна, санларына, кёлюне заран салмагъан динди. Ийман бла этилген ишден жаланда ырахматлыкъ, игилик табарыкъбыз. Файгъамбарны сахабларыны быллай осуятлары болгъанды: сууапланы кёп алыргъа сюе эсегиз, оразаны эм узун, исси кюнледе тутугъуз.  

Хауа жылынады дейсе. Да сора Африкада, Сауд Аравияда муслийманла   къалай тёзедиле къызыулукъгъа? Ала, кюнню халына къарамай,  Аллахны ыразылыгъын табар ючюн оразаларын къоймайдыла.  

- Асламыбыз  тюрлю-тюрлю коллективледе ишлейбиз. Алада уа ораза тутханла, тутмагъанла, башха динлени келечилери да бардыла. Алай, жарсыугъа, аланы арасында бу айгъа хурмет этмей, ораза тутханланы аллында ашагъанла, суу ичгенле да бардыла…

-  Кесин муслийманнга санагъан динни излемлерине, жорукъларына эс буруп, аланы кереклисича толтурургъа борчлуду, Аллахны ыразылыгъын излей эсе. Оразасы болгъанны аш-суу бла сукъландырыргъа жарамайды, ол  уллу гюняхладан бириди. Кесим кёргеними айтайым. Рамазан айда ёлгени болгъанла, аш хазырлап, дууагъа келгенлени сыйларгъа кюрешедиле. Кел деп, къадалып, къолунгдан созуп. Оразада сукъландырмагъыз халкъны, ол гюняхды десенг да, санга эс бурмай къойгъанла бардыла  арабызда.

 Былайда энтта башха юлгю. Муслийман болмагъан танышым мени аллымда чай окъуна ичмейди. Ол, исламны излемлерин ангылап, динибизге хурмет этеди. Быллай хапарланы дин къарындашларымдан да кёп кере эшитгенме. Муслийманма деген а дин къарындашларыны, эгечлерини юслеринден нек сагъыш этмезге керекди?

- Оразада кесин аяп, жукъ да этмей тургъан а тюзмюдю?

- Ислам эринчекликни унамайды. Диванда жатып, кёзлерин телевизордан алмай, Интернетден чыкъмай, жукъ да ишлемей  тургъан терсди.   Мухаммад файгъамбар   оразаны заманында ишлеген да этгенди, аны бла бирге Аллахха къуллугъун да къоймагъанды,  солургъа да унутмагъанды. Аны айтханым, бу кезиуде Аллахха къуллукъ этиуню кёбейтирге борчлубуз: Къуран окъургъа, тилекле этерге, намаз къылыргъа.

- Газет окъуучуларыбызгъа бу сыйлы айны аллында къаллай алгъыш этерик эдинг?

- Файгъамбар былай дегенди: «Ол кесинге излеген ниетни башха муслийманлагъа тежемесенг, сен толу ийнанмагъанса». Аны ючюн Аллахуталадан   ораза тутханланы  тилеклери, дууалары къабыл кёрюлсюнле, этген ишлерини сууаплыкълары 700 кереге кёбейтилсинле деп тилейме.

  Ар-Райян эшик бла жаннетге кирликлени санында болайыкъ.  Экинчи бу заманда сыйлы оразагъа ийман бла жетерча Аллах барыбызгъа къарыу, амал, онг да берсин.  Этген къуллукъларыбыз, тутхан ниетлерибиз, къылгъан намазларыбыз къабыл кёрюлюп, Аллахны ыразылыгъына тийишли кёрюлгенледен болайыкъ.