Намыслы юйюрню берекети, насыбы да кёп

Ботталаны Хуханы жашы Хайбар бла Аналаны Борисни къызы Сакинат Бызынгыда жашайдыла. Ала кёп жылланы бирге къууанчлагъа, къыйынлыкъгъа да тюбей келгендиле, алай ахшылыкъгъа ийнаныуларын бир заманда да тас этмегендиле.

Бюгюнлюкде экисини жыл саны да 87-ден атлагъанды. Къатларында сабийлери, туудукълары, аладан туугъанла да къанат къагъып айланадыла. Алагъа къарасанг, жаланда иги заманларынгы эсгерлигинг келеди, огъурлу сезимле жокълайдыла акъылынгы.

Къадарларын бирлешдириу

Хайбар, Сакинат да  бир бирге тюбегенлерин насыпха санайдыла. Кертиди,  ол ауур заманда узакъ Къыргъызстанда болгъан эди. Сёзсюз, танымагъан, билмеген жерде жашау къурагъан  тынч тюйюл эди юйюрге.  Анга да къарамай, ол кезиулерин  ала жюрек жылыулукъ бла эсгередиле. Да хау, анда от тиргиздиле, биринчи сабийлери да анда туугъанды.

Кавказгъа къайтханларында да къыйналыр ючюн къалмагъандыла. Аланы туугъан эллери  Шыкъы  жокъ болуп эди,  аны ючюн Бызынгыда юй сюерге тюшдю.  «Ол заманда адамла бир бирлерине бек сакъ болгъандыла, жууукълукъ  кючлю эди, -дейди Хайбар. – Изеу болуп, юйле ишлегенбиз, бичен этгенбиз, бир бирге онг тапдырыргъа кюрешгенбиз».

Аны ёмюрю колхоз ишде кетгенди. Алгъа сюрюучю болгъанды, артда уа жюк ташыгъан машинаны сюрюп да айланнганды, юйюрюн бир затдан кем этмей кечиндирир ючюн, кече-кюн демей ишлегенди. Сакинат да сегиз сабийни, юй жумушланы къайгъысын кеси  боюнуна алгъанды. Болсада  мюлк ишден тохтарча сылтау тюйюл эди ол.

Адеп-къылыкъгъа къатыла

Ата-ананы кюн сайын  юйюр къайгъылары кёзге артыкъ кёрюнмейди. Болсада Сакинат, Хайбар  да сабийлери жашауда жерлерин табар ючюн къыйын салырдан къалмагъандыла.  Кеслери окъуялмай къалгъан эселе да, ала окъуулу болурча этгендиле. «Аминат бла мен орта энчи билим алып къалгъанбыз,- дейди  Жабрайыл.- Къалгъанлары уа вузну бошагъандыла. Атабыз бек къатыды адеп-къылыкъгъа, керексиз тырман этмеучюдю, алай терсликни да кечмез. Анабыз а не заманда да  ауур акъыллы болгъанды. Мен оюм этгенден, аллай адамла энди жокъдула.  Кёрген къыйынлыкъла аланы бютюн  жумушакъ эте баргъанларына сейир этерчады».

Сабийле да таматаланы ыразы этерден къалмагъандыла:  Суфият, Фатимат, Хызыр, Жабрайыл, Илияс эмда эгизле  Аминат бла Сакинат. «Бир къызыбыз ауушханды, -дейдиле эки къарт да.- Ол бизни жюрегибизде уллу жара болуп ёмюрге къаллыкъды. Алай ата-ананы жюрегинде башха балалагъа да жер къалыргъа керекди».

 Ахшы окъургъа, билимли болургъа кереклисине Ботталаны туудукълары да тюшюннгендиле. Школда окъугъанларында ынналарын, аппаларын да жетишимлери бла къууандыргъандыла, район, республикалы конкурслагъа да терк-терк къатышыучу эдиле. Хызырны жашы Борис а  школ олимпиадада хорлагъаны ючюн Финляндиягъа окъуна баргъанды. Ол Къабарты-Малкъар къырал  аграр университетни экономика бёлюмюн бошагъанды.

Майдалны – Будённыйни къолундан

Ботталаны юйлеринде эрттеден бери тургъан бир эски дипломат барды.  Аны ичи  Хайбарны бла Сакинатны дипломлары, башха саугъалары бла тыкъма толуду. Аланы араларында  «Урунууну ветераныны» китапчыгъы, бет жарыкълы ишлегени ючюн берилген саугъалары да кёпдюле. Алай Хайбарны бек уллу ёхтемлиги уа   Орта Азияда алгъан  майдалыды. Аны бере туруп, айтхылыкъ Будённый, аны къолун къаты къысып, ахшы уруннганы ючюн ыспас этгенин да ол терк-терк эсгериучюдю. Сакинатха уа «Ана махтаулукъну» майдалы багъалыды.

- Бизни юйюрде дагъыда бир хазна барды,-дейди Жабрайыл. –Ол алтын суу ичирилген кюмюш бел бау бла ёшюнлюкдю. Аланы анабыз сюргюнде да сакълаялгъанды. Ала ючюн анга бек уллу багъаны да бере эдиле, алай ол унамагъанды  сатаргъа. «Насып ахчада тюйюлдю. Заманланы    байлашдыргъан затладыла ала. Мени анамы анасындан къалгъан хазнады. Аны ючюн бютюн багъалыды манга»,-дейди огъурлу ынна.

Ол къагъанакълай ёксюз къалгъанды. Анасыны къарындашы  ёсдюргенди. Аны юй бийчеси Гайыланы Налжан а анга ёз сабийинден башха болмагъанды. Къыз жетгенде  уа, анга анасындан къалгъан бел бауну бла ёшюнлюкню  бергенди. Аны ич жаны сахтияндан болгъаны ючюн иги да седирегенди. «Аны алышындырыр акъыл да этген эдик, алай артда болгъаныча къояргъа келишгенбиз. Озгъан заманла бла байламлыкъ алай бютюн къаты сезиледи деген акъылда»,-дейди Жабрайыл.

Ата юйню хычыуунлугъу

Жети сабийи  да толу юйюрлери бла, он туудукълары эмда ючюсю уа - аладан туугъанла.  Тенг, жууукъ да кёп.

  -Атабыз бла анабыз бизге юлгю болуп келеди. Ала кёп ишлегендиле, бир бирге намыс-сый бере, миллет адет-тёрелеге табына жашагъандыла эмда жашайдыла,- дейди Жабрайыл. – Ала кишиге жарлыды, байды демегендиле, адамны миллетине къарамагъандыла, келгеннге жарыкъ тюбегендиле, къолларындан келгенича сыйлагъандыла.

Бир жол алагъа интернационал шуёхлукъну программасына кёре Сириядан бир ненча сабий къонакъгъа келеди. Ала аллай  къонакъбайлыкъ этген эдиле, тыш къыраллы балачыкъла аладан кетерге унамай окъуна  тохтарча. Бюгюн да, жыл санлары жетгенине да къарамай,  юйге адам кирсе, олсагъат анга таулу къонакъбайлыкъ этерге ашыгъадыла.

Май жетип келеди. Ол а  неди? Бу айны ортасында,  тёреде болуучусуча, Бызынгыда Ботталаны арбаз биягъы адамладан, сабий ауазладан толлукъду. Ол кюн битеу юйюр жыйылады.  Къачан эсе да бирде ол оноуну Хайбар этгенди. «Атабызны  эмда бизни асламыбызны да  туугъан кюнлери май айгъа тюшедиле. Ма аны ючюн  жыйылабыз барыбыз да бирге,-дейди Жабрайыл. – Алай биз ол айны да сакълап турмайбыз, атабызны бла анабызны терк-терк жокълайбыз, олтуруп, хапар айтып, аланы кереклерине къарап кетебиз».

Хайбар къыралда, республикада, миллетинде бола тургъан халлагъа дайым да эс бургъанлай турады. Орта Азиядан  келгенли бери  да алгъа «Коммунизмге жол», энди уа «Заман» газетни къуруда жаздырып турады, бек сюеди окъургъа. Бюгюнлюкде да, кёзлери артыкъ иги кёрмегенлерине да къарамай, ол ахшы тёресин  къоймайды.

Бызынгы-Нальчик. 2017 жыл.